Strefa VIP: Wymuszona erozja etosu

Fot. Tymoteusz Wojciechowski/Niokoba

Czystki w armiach, to coś niezwykłego?

– Nie, to wręcz działanie typowe dla zmiany formacji politycznej, wynikające z bieżących potrzeb polityki wewnętrznej, potrzeby dostosowania armii do nowych wizji politycznych. W historii obserwowaliśmy to wielokrotnie, choćby słynne czystki stalinowskie czy też nawet tworzenie nowego modelu armii po drugiej wojnie światowej w państwach bloku socjalistycznego, w tym w Polsce…

Ale właśnie w historii Polski mamy przykład postępowania całkowicie odmiennego, wręcz niestandardowego.

– Jak domyślam się, mówi pan o roku 1918 – utworzeniu polskiej armii przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego.

No właśnie. Piłsudski, który miał mnóstwo wrogów, na przykład w armii austriackiej, również wśród oficerów orientacji narodowościowej, „otworzył szeroko ramiona” i przyjmował do służby wszystkich.

– To dobre określenie „otworzył szeroko ramiona”, ale zanim o tym, to kilka słów na temat tego, jak była oceniona przez rodaków służba Polaków w armiach zaborczych. Jeśli chodzi o Rosję, to polskiego pochodzenia było ponad stu generałów. W Austrii około setki. U kajzera Polacy osiągali stopień najwyżej pułkownika. Bardzo ciekawe jest to, jak oceniano owe awanse w armiach zaborczych pod kątem ewentualnie zdrady narodowej. W Austrii w ogóle nie było takiego problemu. A jeśli już, to dotyczyło jednostek całkowicie wynarodowionych i oddanych cesarzowi. W Rosji świadectwem owej zdrady narodowej było dopiero przejście na prawosławie. Istniała bowiem możliwość konwersji z katolicyzmu na protestantyzm i tym sposobem wejścia na ścieżkę awansu na wyższe stopnie. Całkowicie negatywnie oceniano awanse w armii kajzerowskiej, uważano je właśnie za zdradę narodową. Szczególnie jeśli chodzi o wyższe stopnie.

Czy awanse w armiach zaborczych były nieuniknione?

– Trudno sobie wyobrazić oficera, którego ambicją i marzeniem jest pozostanie na poziomie porucznika. Jeśli się zaciągnąłeś, skończyłeś szkołę oficerską, to po to, żeby awansować dalej. Co więcej, w niektórych środowiskach uważano, że służba prowadzi do stworzenia w przyszłości kadry oficerskiej niepodległej Polski.

Wróćmy ...