Strefa VIP: Krótka historia bankowości i pieniądza (cz. 4)

Marcin Mazur

Dioklecjan zrzekł się władzy w 305 roku n.e., zaś jego reformy kontynuował i doprowadził do końca Konstantyn Wielki (cesarz rzymski w latach 306-337 n.e.). Przeniósł on stolicę do Bizancjum, zwanego odtąd Konstantynopolem, i dokończył reformy monetarne Dioklecjana. Wprowadził (ok. 311-312 r. n. e.) system nowej złotej monety solid (łac. solidus) o wadze 4,54 grama. Solidus to po łacinie mocny, trwały i taka miała być ta moneta – trwała i niezmienna. Na wiele stuleci solid stał się podstawą systemów pieniężnych. Przetrwał nie tylko rozpad cesarstwa rzymskiego w roku 395 n.e. na część zachodnią i wschodnią, ale utrzymał się w cesarstwie wschodniorzymskim i stał się pieniądzem handlu międzynarodowego.

Reformy Dioklecjana i Konstantyna miały uratować system ekonomiczny imperium rzymskiego oraz zahamować inflację, ale udało się im jedynie spowolnić kryzys. Obrót pieniężny stale zmniejszał się, podatki płacono głównie w naturaliach, zaś produktami, a nie pieniądzem płacono większość wynagrodzeń. Niepewność waluty wpłynęła na podniesienie cen ziemi, a upadek handlu spowodował powstanie ogromnych posiadłości ziemskich. Jednak powrót do gospodarki naturalnej w IV w. znacznie osłabił skutki ówczesnej inflacji. Gdzie i kiedy powstały przyczyny tego kryzysu i czy można było go uniknąć? Odpowiedzi należy szukać kilka wieków wcześniej w powstających wówczas systemach bankowych oraz w ludzkiej naturz

Jedną z cech ludzkiej natury jest chciwość. Pod jej wpływem nawet szlachetni i wykształceni ludzie łamią prawo w imię własnych korzyści. Fałszerzem monet był grecki filozof Diogenes z Synopy (413-323 r. p.n.e.). Robił to też jego ojciec, bankier w Synopie, za co zmarł w więzieniu. Diogenes, nie mogąc pogodzić się z tym faktem, udał się po poradę do wyroczni w Delfach, gdzie na świątyni Apollona przeczytał napis: „Lepiej podrabiać pieniądze aniżeli prawdę”. To ostatecznie go przekonało, aby wstąpić w ślady ojca i zostać fałszerzem monet. Miał jednak wiele szczęścia, bowiem gdy to odkryto, skazano go jedynie na wygnanie. Diogenes udał się wówczas do Aten, gdzie jako filozof głosił, że umiłowanie pieniądza jest źródłem zła. Tam też zmarł.

Diogenes nie był wyjątkiem. Fałszerze monet (pieniędzy) byli, są i będą. To właśnie oni odpowiadają za kryzysy monetarne i bankowe prowadzące w konsekwencji do wojen i rewolucji. Najpierw były to jednostki, potem kantory i banki. Dzisiaj są to wielkie ponadnarodowe korporacje, ale motyw pozostał ten sam – chciwość. Było i jest to możliwe, ponieważ ...