Sprawozdanie finansowe banków i instytucji finansowych, jako spółek publicznych

Ciągłe podnoszenie jakości sporządzanych przez emitentów sprawozdań finansowych, głównie poprzez wprowadzanie wymogów i rekomendacji w zakresie raportowania spółek publicznych, jest obiektem zainteresowania wielu instytucji na szczeblu międzynarodowym i krajowym. Unijny regulator, Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) opublikował w październiku 2015 roku stanowisko wzywające spółki do poprawy jakości ujawnień w sprawozdaniach finansowych (ujawnienia nie powinny być szablonowe, powinny opisywać realia i specyfikę jednostki, powinny też być kompletne i jasne), a także stanowisko określające europejskie wspólne priorytety nadzorcze, na które emitenci powinni zwrócić szczególną uwagę sporządzając sprawozdania finansowe zgodne z MSSF.

ESMA zwróciła uwagę emitentów na obecną sytuację w Europie w odniesieniu do stóp procentowych m.in. ich wysoką zmienność oraz niski poziom (w niektórych przypadkach pojawienie się stóp ujemnych), która może mieć wpływ na koszt długu i kapitału oraz na dane wejściowe stosowane w ramach różnych technik wyceny. W szczególności wymogi MSSF dotyczące sprawozdania z przepływów pieniężnych i wycen w wartości godziwej oraz powiązanych z nimi ujawnień wymagają, zdaniem ESMA, dalszych usprawnień. Emitenci powinni również zwrócić uwagę na potencjalnie istotne skutki zastosowania nowych standardów,  m.in. na:

• Zmianę MSR 1 „Prezentacja sprawozdań finansowych”, którego celem jest poprawa jakości ujawnień w sprawozdaniach finansowych, szczególnie w zakresie istotności ujawnianych informacji.
• Znaczące zmiany związane z wprowadzeniem MSSF 9 „Instrumenty finansowe” oraz MSSF 15 „Przychody z umów z klientami”, wchodzące w życie od 1 stycznia 2018 r., które mogą mieć istotny wpływ na sprawozdanie finansowe.

Zmiany dotyczące MSSF 9 będą dotyczyły głównie klasyfikacji i wyceny instrumentów finansowych oraz modelu oczekiwanych strat kredytowych. Spowodują one konieczność modyfikacji systemów i polityk wewnętrznych banków. Z kolei zmiany w MSSF 15 będą przekładały się na ujawnienia w celu zapewnienia lepszego zrozumienia ujętych przychodów oraz przychodów oczekiwanych w przyszłości w ramach już zawartych kontraktów. Należy też dodać, że zgodnie z MSR 8 emitenci powinni ujawnić informacje pozwalające użytkownikom na ocenę wpływu nowych standardów na sprawozdanie finansowe za okres, w którym zostaną one zastosowane po raz pierwszy, gdy taki wpływ jest znany lub możliwy do wiarygodnego oszacowania. ESMA zachęcała emitentów do zawarcia w ich sprawozdaniach finansowych za rok 2015 wyjaśnień na temat postępów w zakresie wdrażania nowych wymogów i spodziewanych skutków.

Na uwagę zasługuje również stanowisko ESMA z 2014 roku, gdzie uwzględniono błędy związane ujęciem i wyceną aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego i związanych z nimi ujawnień, utratą wartości aktywów niefinansowych, ustalaniem i ujawnieniami dotyczącymi wartości godziwej, wyceną instrumentów finansowych, ujawnieniem powiązanego z nimi ryzyka oraz rezerwami. Na podobne kwestie uwagę zwróciła też Komisja Nadzoru Finansowego, która w raporcie „Zgodność sprawozdań finansowych emitentów papierów wartościowych z MSSF” opublikowanym w lutym 2016 roku wyróżniła istotne zagadnienia przy sporządzaniu sprawozdań finansowych.

Ponadto zakres i częstotliwość ujawnień dla banków jest również w obszarze zainteresowania Bazylejskiego Komitetu Nadzoru Bankowego. Prace w tym zakresie odbywają się w ramach szerszej agendy Komitetu, dotyczącej reformy standardów regulacyjnych dla banków w reakcji na skutki światowego kryzysu finansowego. Przegląd ujawnień i raportowania skupia się przede wszystkim na poprawie przejrzystości rozwiązań bazujących na modelach wewnętrznych, które banki wykorzystują do obliczania minimalnych wymogów kapitałowych. Zgodnie z generalnym założeniem zmienione wymogi w zakresie ujawnień mają też umożliwić uczestnikom rynku łatwiejsze porównanie aktywów ważonych ryzykiem. Najbardziej znaczące zmiany w stosunku do istniejących wymogów ujawnieniowych będą odnosić się do użycia gotowych szablonów w zakresie ujawnień ilościowych wraz z definicją, czy informacje mają być ujawniane wg stałego i zamkniętego formatu, czy też wg elastycznego formatu, a także jaka ma być częstotliwości poszczególnych ujawnień.

Komitet Bazylejski kontynuując prace nad dalszym usprawnieniem wymogów w zakresie ujawniania informacji, wydał w bieżącym roku kolejny dokument konsultacyjny, zawierający m.in. propozycje wprowadzenia dodatkowego „dashboard” dla kluczowych wskaźników regulacyjnych (obejmujących dostępny kapitał banku, wymagane bufory i wskaźniki kapitałowe, aktywa ważone ryzykiem, dźwignię finansową oraz wskaźniki pokrycia płynności LCR i NSFR. Komitet proponuje, żeby taki „dashboard” był publikowany przez banki kwartalnie. Nowe propozycje ujawnień dotyczą również hipotetycznej wartości aktywów ważonych ryzykiem oraz ujawniania informacji w zakresie ogólnej zdolności absorbowania strat dla globalnych banków o znaczeniu systemowym.

Wiele spośród omawianych zagadnień nie znalazło jeszcze odpowiedniego odzwierciedlenia w sprawozdaniach finansowych, czego dowodem są sprawozdania za rok obrotowy 2015. Warto przy tym zaznaczyć, że wiele polskich banków jest częścią globalnych instytucji o znaczeniu systemowym. W związku z tym, jakość ujawnień na poziomie lokalnym może mieć również szersze znaczenie i wpływ na globalne postrzeganie grup finansowych. Reasumując, w zakresie ujawnień wciąż istnieją i będą się pojawiać nowe wyzwania, w szczególności w zakresie efektywności finansowej, przepływów pieniężnych, utraty wartości aktywów, ujęcia przychodów, a także ryzyka.

Bożena Graczyk
biegły rewident
partner i szef zespołu ds. doradztwa rachunkowego
i zarządzania ryzykiem finansowym w KPMG w Polsce