Spółdzielcze kasy oszczędnościowo – kredytowe: SKOK ustawowo mniej ryzykowny

Sławomir Czopur

Nowa ustawa wprowadza publiczny nadzór nad środkami zgromadzonymi w SKOK-ach przez przesunięcie kompetencji nadzorczych z Kasy Krajowej do Komisji Nadzoru Finansowego. Ustawa nadaje także KNF kompetencje zatwierdzenia statutu kasy, wyrażenia zgody na powołanie jej prezesa oraz, co najistotniejsze, określa po raz pierwszy wymogi dotyczące współczynnika wypłacalności. W dotychczasowych uregulowaniach wszystkie limity, mające stanowić swoistego rodzaju ograniczniki zapewniające bezpieczną działalność kas, opierały się na wartości aktywów. Dotychczasowa ustawa nie określała minimalnego poziomu kapitałów własnych kas, ani też nie wiązała rozmiarów prowadzonej działalności i poziomu ponoszonego ryzyka z wielkością kapitałów.

Niższe ryzyko? Na papierze!

Polskie kasy oszczędnościowo-kredytowe są odpowiednikiem amerykańskich unii kredytowych. Te działające od początków XX wieku w Stanach Zjednoczonych instytucje powoływane są do obsługi osób połączonych więzią wynikającą z zatrudnienia, posiadających podobne zainteresowania, tworzących wspólnotę o charakterze religijnym bądź zamieszkujących w bezpośredniej bliskości. Ponad 8 tys. amerykańskich unii kredytowych skupiają ponad 87 mln członków, dysponują aktywami o wartości 792 mld USD i kapitałami o wartości prawie 88 mld USD. Udział kapitałów własnych w sumie aktywów jest znaczny i wynosi ponad 11 proc. Unie kredytowe podlegają niezależnemu nadzorowi zarówno na szczeblu federalnym, jak i stanowym.

Przedstawiciele kas często podnoszą argument, że spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe są narażone na znacznie niższe ryzyko niż banki. Udzielają przeważnie niskokwotowych pożyczek, znanym sobie osobom, a działają również na ograniczonym terenie. Nie powinny więc podlegać rygorom wymogów kapitałowych. W pierwszym półroczu br. średnia wartość pojedynczej umowy pożyczki udzielonej przez kasy wyniosła 3,9 tys. zł. Jednakże średnie zadłużenie w kasach przypadające na jednego pożyczkobiorcę było już znaczące i wyniosło 30,7 tys. zł. Także zapis ustawowy o skupianiu w kasach członków powiązanych więzią o charakterze zawodowym lub organizacyjnym pozostaje w przypadku większych kas czysto iluzoryczny. W rzeczywistości ich placówki można spotkać w znacznej odległości od swoich macierzystych jednostek. Placówki, zwłaszcza większych SKOK-ów, lokalizowane są często w dużych i średnich miastach, w ciągach handlowo-usługowych obok oddziałów banków komercyjnych. Oferują one usługi zupełnie anonimowym klientom. Jedynym warunkiem skorzystania z ich usług jest obowiązek wykupienia udziału członkowskiego.

Ustawa, ani nowa, ani jeszcze obowiązująca, nie ogranicza, tak jak w przypadku banków spółdzielczych, terenu działania kas w zależności od wielkości posiadanych kapitałów własnych. Bank spółdzielczy o kapitałach nieprzekraczających równowartości 5 mln euro może prowadzić swoją działalność wyłącznie na terenie województwa, w którym znajduje się jego siedziba oraz na terenie powiatów, w których znajdują się jego placó...