Rynek finansowy: Spór o Europę

Maria Dunin-Wąsowicz

Kryzys, o którym początkowo mówiono „finansowy”, przekształcił się jednoznacznie w kryzys polityczny. Rozwiązania przejęte przez UE w pierwszym półroczu – a więc podpisanie kompaktu fiskalnego (TSKZ) oraz rozszerzenie uprawnień Europejskiego Mechanizmu Stabilizacyjnego (European Stabilization Mechanism, ESM) – zostały w Niemczech oprotesto – wane i poddane pod osąd prawników. Sytuacja szczególna, ponieważ autorami krytykowanych koncepcji w dużej mierze są niemieccy eksperci.

Nie wieder allein?

Niemieckie elity naukowe i polityczne od początku zaangażowały się w opracowa – nie ścieżek wyjścia z kryzysu. R ozbieżność ich opinii wobec różnych koncepcji nie była nagłaśniana. Ujawniła się, kiedy konkluzje szczytu z 28-92 czerwca br. wyposażyły ESM – zgodnie z ubiegłorocz – nymi uzgodnieniami miał rozpocząć dzia – łalność 1 lipca tego roku – w prawo do finansowania banków w strefie euro oraz dały sygnał do tworzenia unii bank owej w strefie euro.

List otwarty, podpisany przez 273 ekonomistów i opublikowany 5 lipca przez Frankfurter Allgemeine Zeitung, zakwestionował pomysły. Stał się jednocześnie podstawą wniosku Wolnych Wyborców do trybunału w Karslruhe o zbadanie konstytucyjności ESM. Jest to już czwarta, począwszy od 1992 r., skarga niemiecka na niezgodność Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW) z konstytucją. O ile w latach 90. niemiecki sceptycyzm był lojalnie wspierany przez Francuzów, to dzisiaj do grupy niezadowolonych z UGW dołączyli Irlandczycy. Ich skarga skierowana do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS) o rozważenie zasadności zapisu kompaktu, domagającego się od państw wprowadzenia do konstytucji zasady przezorności fiskalnej, sprawia jednak Niemcom kłopot. W istocie może być po – traktowana jako skarga pod ich adresem. Niemcy bowiem miały poważny wpływ na jego sformułowania.

Wbrew spekulacjom, bliżej nieznany termin orzeczenia ETS nie warunkuje daty decyzji trybunału w Karslruhe, który ma ogłosić swoje orzeczenie 12 września. Obie skargi oznaczają jednak, że przyszłość standardu euro zależy przede wszystkim od debaty niemieckiej o pryncypiach w ekonomii i państwie.

Problem I: pryncypia w ekonomii

Niektóre niemieckie recepty na kryzys są proste. Zalecają oszczędność. Instrukcja wynika z przywiązania do myśli ordoli – beralnej. Jej aplikacja po wojnie ułatwiła Niemcom odzyskanie siły gospodarki i pieniądza. „Cud niemiecki” spopularyzował ideę, którą – nieco przeformuło – waną – określa się mianem niemieckiego monetaryzmu. Nie wspomina on zazwyczaj o wpływie zimnej wojny na przebieg procesów gospodarczych w zachodniej Europie, ani o roli USA i dolara. Tymczasem bez funduszy amerykańskich umożliwiających odzyskanie wymienialności przez markę w 1958 r. oraz polityki monetarnej Fed, który utrzymywał przez ponad dekadę zawyżoną cenę dolara w stosunku do ceny marki, doświadczenie niemieckie mogłyby wyglądać inaczej. Upraszczając, oszczędności bez wsparcia kapitałem inwestycyjnym – niekoniecznie narodowym – nie wystarczą, by rozwijać gospodarkę. Niemieccy ekonomiści aprobują ten pogląd. Dodają, że należy inwestować od – powiedzialnie. Nie wspominają o odpowiedzialnej polityce hegemona układu, ...