Rynek finansowy: Rosnąca rola banków centralnych a zagrożenie ich niezależności

Adam Glapiński
prof. dr hab. nauk ekonomicznych,
prezes Narodowego Banku Polskiego

W wielu krajach kompetencje banków centralnych uległy znaczonemu rozszerzeniu i obejmują nie tylko politykę pieniężną, ale także nadzór mikro- i makroostrożnościowy, zadania w zakresie resolution, a także innowacji finansowych. Trend ten jest wyraźnie widoczny nie tylko w Unii Europejskiej, ale na świecie w ogóle.

Bank centralny jest jedną z instytucji sieci bezpieczeństwa finansowego

Konstrukcja sieci bezpieczeństwa finansowego może różnić się pomiędzy krajami, jednak najczęściej w jej skład wchodzą, poza bankiem centralnym, jeszcze organ nadzoru finansowego, gwarant depozytów oraz minister finansów. Instytucje sieci bezpieczeństwa finansowego wspólnie działają na rzecz stabilności systemu finansowego, przy czym każda z nich ma swoje określone zadania i kompetencje. Klasyczną funkcją banku centralnego w sieci bezpieczeństwa finansowego jest funkcja pożyczkodawcy ostatniej instancji, określna także jako awaryjne wsparcie płynnościowe. Doświadczenia ostatniego kryzysu finansowego pokazały, iż banki centralne bardzo aktywnie pełniły tę funkcję, angażując się w działania mające na celu przywrócenie płynności zarówno pojedynczym bankom, jak i w całym sektorze. Ponadto, w celu przeciwdziałania negatywnym zjawiskom kryzysowym, jak i ich skutkom, banki centralne wykorzystały także szereg instrumentów niestandardowych, w tym wzbudzające wiele kontrowersji luzowanie ilościowe (QE, Quantitative Easing). Mimo pewnych kontrowersji ogólna ocena działań antykryzysowych podjętych przez banki centralne pozostaje pozytywna. Poza bezprecedensową skalą udzielonej przez banki centralne pomocy, należy zwrócić także uwagę na szybkość działań tych instytucji oraz ich skoordynowany w wymiarze międzynarodowym charakter.

Refleksje pokryzysowe spowodowały uruchomienie wielu refom w zakresie szeroko rozumianego systemu finansowego. Rewizji wymagały nie tylko regulacje nadzorcze, ale także ramy instytucjonalne. W efekcie zmian w architekturze finansowej mandat banków centralnych uległ wzmocnieniu i rozszerzeniu poprzez ...