Rynek finansowy: Koszt i krzywda

Maria Dunin-Wąsowicz

Strategie przeciwdziałania kryzysom finansowym rządy opierają zazwyczaj na działaniach regulacyjnych. W przypadku ostrych kryzysów, reformy regulacyjne są uzupełniane zmianą podejścia do polityki makroekonomicznej. Kombinacja obu metod pomaga, nierzadko skutecznie, wyprowadzić państwo z kryzysu. Zawsze jednak przedsięwzięcia antykryzysowe generują poważne koszty społeczne, których nie należy utożsamiać wyłącznie z kosztami fiskalnymi.

Do niedawna zwykło się uważać, że decyzje dotyczące metod opanowania kryzysu w państwach demokratycznych w większym stopniu niż w państwach niedemokratycznych uwzględniają szeroko rozumiane dobro społeczeństwa. Są wyrazem dążenia, by koszt naprawy gospodarki w możliwie ograniczonym stopniu był udziałem obywateli: trudno obarczać ich kosztami przez nich nie zawinionymi. Przymus ponoszenia takich kosztów jest równoznaczny z wyrządzaniem krzywdy. Pierwsze propozycje uporania się z kryzysem na Cyprze – zakładające konfiskatę części oszczędności bankowych – choć nie zrealizowane, pokazały, że standardy myślenia o metodach rozwiązywania kryzysu w państwie demokratycznym zmieniły się. Mogą oznaczać akceptację dla krzywdzących efektów działań antykryzysowych.

Podziały

Skala kosztów zażegnania kryzysu zależy w zasadzie od dwóch czynników: typu i stopnia zaburzenia gospodarki. Mało kto myśli o takim rozróżnieniu. Tymczasem inne koszty generuje kryzys walutowy, a więc taki, który przetoczył się przez państwa Azji Środkowo-Wschodniej w latach 1997-98 i inne kryzys zadłużeniowy, czyli taki, jak ten meksykański z lat 80. XX w. Również koszty kryzysu bankowego, charakterystycznego dla państw bałtyckich z początku lat 90., mają swoją specyfikę. Z analiz Międzynarodowego Funduszu Walutowego wynika, że w różnych częściach świata mamy ponadto do czynienia z kryzysami kaskadowymi: podwójnymi lub potrójnymi. Następują jeden po drugim, co w odbiorze społecznym traktuje się jak jeden poważny kryzys. Niezwykle często są one następstwem systemowych kryzysów bankowych. Pojawiają się, kiedy problemy finansowe w sektorze przedsiębiorstw zbiegają się w czasie z problemami w systemie bankowym, prowadząc do zatorów płatniczych w gospodarce.

Z kosztami kryzysów trzeba liczyć się tym częściej, im swobodniej – na przykład bez ograniczeń dla przepływu kapitału – mogą rozwijać się państwa. Początki globalizacji z drugiej połowy lat 70. ub. wieku należy więc rozumieć jako moment, który nie tylko dał sygnał do przyspieszenia tempa rozwoju na świecie, ale jako wstęp do ery kryzysów. I tak, lata 90. były okresem kryzysów bankowych. Do kulminacji zjawiska doszło w 1995 r., kiedy odnotowano początek 13 kryzysów bankowych. Do kryzysów walutowych dochodziło równie często w pierwszej połowie lat 90., jak na początku lat 80. W czasie początkowej fali tych kryzysów, przypadającej na 1981 r., zaobserwowano 45 różnych poważnych problemów z kursem waluty na świecie. Rok 1983 był najtrudniejszy.

Jest oczywiste, że dzisiaj przede wszystkim zastanawiamy się nad skalą i kosztami kryzysu, który rozpoczął się w 2007 r. Warto w tych rozważaniach wziąć pod uwagę liczbę oraz typ kryzysów z okresu wielkiego przyspieszenia ...