Rynek bankowy: Być zawsze świadomym

Beata M. Paxford

Zarządzanie ryzykiem jest jednym z najważniejszych zadań w działalności bankowej. Odnosi się do wielu instrumentów, które służą do zlokalizowania ryzyka, oznaczenia go, a następnie przygotowania czy wypracowania takich rozwiązań, które pozwolą to ryzyko zminimalizować. Znawcy tematu zwracają uwagę na to, że jeśli jest to czynione niewłaściwie, może zagrozić wypłacalności banku.

Zarządzanie ryzykiem obejmuje wszystkie rodzaje działań bankowych – począwszy od błędnego oszacowania ryzyka, aż do niewłaściwych prognoz ekonomicznych. Stąd też niezwykle ważne jest rozpoznanie go, jego klasyfikacja, a następnie umiejętność zarządzania nim. Przeanalizujemy pokrótce jeszcze raz rodzaje występujących w działalności bankowej ryzyk.

Ryzyko kredytowe [platnosci}

Odnosi się do sytuacji, w której zagrożona zostaje spłata pożyczki bądź kredytu. Może to oznaczać opóźnienie w jej spłacie lub ryzyko braku spłaty. W konsekwencji aktywa banku tracą wartość, co może wpłynąć negatywnie na jego wypłacalność. Z tego względu banki, chcąc zminimalizować ryzyko kredytowe, stosują rozmaite zabezpieczenia w umowach pożyczki czy kredytu. Są nimi np. weksel in blanco, polisa na życie, zastaw na ruchomości, zastaw na prawach, ubezpieczenie kredytu na wypadek utraty pracy. Popularnym zabezpieczeniem stosowanym praktycznie we wszystkich umowach kredytowych na zakup nieruchomości jest wpis ustanowienia hipoteki na nieruchomości. Na rzecz banku jako wierzyciela mogą być ustanowione hipoteka zwykła lub kaucyjna albo obie jednocześnie. Przy hipotece zwykłej kwota wierzytelności kredytobiorcy względem banku jest dokładnie określona, np. kredytobiorca uzyskał kredyt na kupno mieszkania o wartości 500 tys. złotych, w księdze wieczystej mieszkania w dziale IV została ustanowiona hipoteka zwykła na rzecz banku w kwocie 500 tys. złotych.

Z kolei hipoteka kaucyjna zabezpiecza wierzytelności o wysokości nieustalonej, np. ustanawia się hipotekę kaucyjną do wysokości 700 tys. złotych. Brak jest tu zatem kwoty konkretnej, jak w przypadku hipoteki zwykłej, określa się jedynie górną kwotę, do której bank może żądać spłaty wierzytelności.

Ryzyko płynności

Oznacza ryzyko wystąpienia niewystarczającej płynności banku do wykonania standardowych operacji (np. przelewy), czyli niezdolność banku do wywiązania się ze zobowiązań. Powstaje, gdy bank nie jest w stanie pozyskać środków z rynku lub też gdy posiada zbyt mało płynnych aktywów. Ma to np. miejsce w sytuacji likwidacji lokat. Bank przygotowuje, w celu pozyskania środków z rynku, korzystną paromiesięczną lokatę. Klienci wpłacają pieniądze, licząc na dobry zarobek. Problem może pojawić się, gdy wszyscy posiadacze lokaty będą chcieli w ostatnim jej dniu ją zlikwidować i pobrać zdeponowane pieniądze. W takich sytuacjach Bank musi zabezpieczyć się przed utratą płynności. Z reguły klienci przedłużają po prostu swoje lokaty. Jednakże bank powinien być przygotowany na każdy, nawet najbardziej pesymistyczny scenariusz.

Próbując zminimalizować ryzyko płynności, stosuje się zestawienia okresów wymagalności wierzytelności względem banku (tzw. maturity matching). Pozwoli to oszacować termin wymagalności danego świadczenia (np. wypłata lokaty), co w efekcie ograniczy ryzyko nagłej ...