Rodzina 500+: program drogi i mało skuteczny
Raport kwestionuje pro-demograficzne skutki rządowego programu. „Patrząc na doświadczenia innych krajów i wyniki badań naukowych poświęcone czynnikom wpływającym na decyzje o posiadaniu dzieci, nie można w żaden sposób przypisać dzietności do świadczeń społecznych: sytuacja dochodowa jest jedną z wielu przesłanek decyzji o (kolejnym) dziecku. Poczucie bezpieczeństwa finansowego – wykraczające znacząco ponad kwotę 500 zł miesięcznie – wiąże się z postrzeganiem sytuacji na rynku pracy, w tym szans na znalezienie atrakcyjnej pracy i wysokości wynagrodzenia” – stwierdzają autorzy raportu.
Spadek ubóstwa mniejszy niż zakładano
Również drugi cel programu, jakim był spadek ubóstwa, zdaniem autorów raportu rozczarowuje. Symulacje przed wprowadzeniem programu 500+ przewidywały spadek skrajnego ubóstwa (wydatki poniżej minimum egzystencji) w całej populacji o 35 % do 47%, zaś wśród dzieci o 75-100%.
Efekt ten miał być osiągnięty wyłącznie dzięki rządowemu programowi. Tymczasem skrajne ubóstwo spadło w znacznie mniejszym stopniu i to pomimo bardzo dobrej koniunktury oraz szybkiego wzrostu płac w ostatnich latach. Stopa skrajnego ubóstwa rodzin spadła o 21%, zaś ubóstwa wśród dzieci do lat 18 o 41%.
Można było inaczej…
Co więcej – całkowite zniesienie skrajnego ubóstwa dzieci można byłoby osiągnąć, przeznaczając na to jedynie 12 % wydatków programu 500+ przez rozszerzenie już istniejących zasiłków rodzinnych i przyznawanie ich także rodzinom mającym wyższy od ustawowego poziom dochodów na zasadzie – złotówka za złotówkę.
W efekcie zapowiadanego na lipiec 2019 r. rozszerzenia uprawnień do świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko bez względu na dochód, najwięcej pieniędzy powędruje do rodzin średniozamożnych (3-6 grupa decylowa), nie zaś do rodzin biedniejszych.
Co należy zmienić?
Poza niską efektywnością programu problemem jest nieprzejrzystość obecnego systemu finansowego wsparcia rodzin i współistnienie trzech tożsamych rozwiązań (ulgi podatkowe, zasiłki rodzinne, świadczenie „500+”).
Autorzy raportu uważają, że konieczna jest korekta programu 500+ i uzupełnienie go o inne elementy polityki społecznej. Konieczne są następujące działania:
– Opracowanie spójnego programu polityki rodzinnej;
– Poprawa efektywności wydatkowania środków;
– Integracja świadczeń rodzinnych, ulgi podatkowej i świadczenia „500+”;
– Wzmocnienie polityki rynku pracy;
-Wzmacnianie elastycznych rozwiązań pozwalających łączyć obowiązki rodzinne z pracą zawodową;
– Dostosowanie infrastruktury zdrowotnej do zmiany zachowań prokreacyjnych i zdrowia osób w wieku prokreacyjnym.
