Źródła finansowania: Nowelizacja ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych Rząd i Sejm wspierają samorządy

Anna Szczepkowska

Jest to duży krok naprzód, bowiem ostatnie zmiany ustawy – z października 2008 r. – pozwalały jednostkom samorządu terytorialnego przekazywać do BIG-ów jedynie dane dłużników alimentacyjnych. Co nie zmienia faktu, że dzięki tej możliwości, tylko za pośrednictwem BIG InfoMonitor, gminy odzyskały 283 751 352 zł w 2009 r.

Zmiany w ustawie umożliwią jednostkom samorządu terytorialnego odzyskanie jeszcze większej sumy należnych im pieniędzy, nowe przepisy pozwolą, uporać się m.in. z zadłużeniem z tytułu opłat lokalnych. – Nieuregulowane płatności za wynajem, usługi wodociągowe, kanalizacyjne, gospodarowanie odpadami, to tylko kropla w morzu zaległości należnych gminom – komentuje prezes BIG InfoMonitor, Mariusz Hildebrand. – Poczucie bezkarności osób, które nie wywiązują się z ciążącego na nich obowiązku płatniczego, stanowi bardzo poważny problem. Prowadzi to do znacznego obciążenia budżetów jednostek samorządu terytorialnego i utrudnia ich prawidłowe funkcjonowanie. Dzięki nowelizacji ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych gminy będą mogły łatwiej i efektywniej egzekwować należności oraz mobilizować dłużników do regulowania zobowiązań.

BIG – czyli gdzie można zasięgnąć informacji o dłużnikach

Biura informacji gospodarczej to instytucje, które przyjmują, przechowują oraz udostępniają informacje gospodarcze o zadłużeniu firm i osób fizycznych. W sumie na rynku funkcjonują trzy tego typu spółki, ale jedynie BIG InfoMonitor ma dostęp do ponad 4 milionów informacji gospodarczych. Wgląd do tak szerokich danych jest efektem współpracy firmy z Biurem Informacji Kredytowej SA oraz Związkiem Banków Polskich.
Dzięki BIG InfoMonitor można również odzyskiwać należności poprzez wpisywanie dłużnika do Centralnej Ewidencji Dłużników. Jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z tej oferty jedynie w zakresie wypłacanych świadczeń alimentacyjnych. Jednak już w najbliższym czasie można spodziewać się zmian, które przyczynią się do rozszerzenia spektrum możliwości korzystania przez gminy z usług biur informacji gospodarczych. Samorządowcy będą mogli odzyskiwać należności chociażby z tytułu opłat lokalowych. Długi w tym obszarze stają się prawdziwą plagą, według badań przeprowadzonych w 2009 r. przez BIG InfoMonitor 80 proc. gmin ma problemy z egzekucją tego typu płatności. Dla zdecydowanej większości respondentów planowane kolejne zmiany w ustawie polegające na umożliwieniu jednostkom samorządu terytorialnego wpisywania do ewidencji BIG również dłużników zalegających z tytułu opłat lokalnych będą dobrym rozwiązaniem.

Odzyskiwanie zaległości płatniczych jest poważnym problemem w większości gmin w Polsce. Sytuacja ta wymaga zmian w ustawodawstwie. Dotychczas ustanowione przepisy w zakresie BIG przyniosły jednostkom samorządu terytorialnego wymierne korzyści. Potwierdzają je zarówno pozytywne opinie przedstawicieli gmin, jak i dane liczbowe – odzyskane kwoty. Dzięki przepisom o wpisywaniu dłużników alimentacyjnych do BIG, tylko, za pośrednictwem BIG InfoMonitor, gminy odzyskały ponad 250 mln złotych. Myślę, że fakt ten wpłynął na opinię przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego, według której przepisy umożliwiają rejestrację w BIG dłużników zalegających z opłatami mieszkaniowymi są dobrym rozwiązaniem, które zwiększy skuteczność w odzyskiwaniu należności za opłaty lokalne – podsumowuje Marcin Ledworowski, wiceprezes BIG InfoMonitor.

W skrócie warto przypomnieć, iż żeby znaleźć się na liście dłużników wystarczy zalegać z płatnościami na co najmniej 500 zł w przypadku przedsiębiorców i na co najmniej 200 zł w przypadku osób fizycznych, a od terminu wymaganej płatności musi minąć nie mniej niż 60 dni. Konieczne jest również powiadomienie nieterminowego płatnika, że jego dane wraz z informacją o wierzytelnościach zostaną przekazane do biura informacji gospodarczej. Wiadomość taka powinna zostać wysłana w terminie nie krótszym niż 30 dni od zamiaru przekazania informacji do BIG.
Wpisanie do ewidencji dłużników ma swoje poważne konsekwencje. Osoby, które znalazły się w takiej bazie mogą mieć bardzo utrudniony dostęp do kredytów bankowych, zakupów na raty, zakupu telefonu komórkowego czy też abonamentu telewizji kablowej. Skutki wpisania do ewidencji dłużników są odczuwalne nie tylko dla osób fizycznych, również przedsiębiorcy przekonują się, że wpis do bazy oznacza ograniczony rozwój firmy. Dla właścicieli przedsiębiorstw znalezienie się w bazach BIG jest jednoznaczne z uniemożliwieniem zawierania transakcji handlowych oraz umów z nowymi partnerami biznesowymi, ma to również swoje konsekwencje w czasie negocjowania warunków kredytu, a także w dostępie do wielu towarów i usług, które są możliwe do uzyskania tylko na gorszych warunkach.

Działania BIG prowadzą do zdyscyplinowania osób zalegających z płatnościami i w konsekwencji do lepszego zarządzania ryzykiem finansowym. Świadomość, że z danych biur informacji gospodarczej korzystają firmy ze wszystkich sektorów gospodarki jest dla dłużników dużym bodźcem do terminowego spłacania zobowiązań płatniczych – twierdzi wiceprezes Marcin Ledworowski.

Miękka windykacja lekarstwem na bolączki gmin

Miękka windykacja to rodzaj polubownego odzyskiwania długów, gminy właśnie za pomocą tego narzędzia współpracują z biurami informacji gospodarczej. Według różnych danych, skuteczność tej metody oscyluje w granicach od 50 do 70 proc., ale to wystarczyło, żeby od 2008 r. jednostki samorządu terytorialnego odzyskały aż 274 mln złotych od dłużników alimentacyjnych.

Przed wejściem w życie ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów gminy co roku zmuszone były wydatkować ze swoich budżetów znaczne środki finansowe na wspieranie osób znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej z powodu niemożności wyegzekwowania należnych im świadczeń alimentacyjnych. Było to duże obciążenie, zamiast lokować pieniądze w dochodowe inwestycje, samorządy traciły fundusze na coś, co nigdy się nie zwróci. Dopiero straszak w postaci znalezienia się w ewidencji dłużników pozwolił skutecznie ograniczyć problem, jakim jest niewywiązywanie się z obowiązku alimentacyjnego – mówi Beata Kaltenbek, kierownik projektów samorządowych w BIG InfoMonitor.

Wprowadzenie znowelizowanej ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych pozwoli gminom jeszcze skuteczniej walczyć z nieuczciwymi płatnikami i odzyskiwać należne im pieniądze. Jak pokazuje badanie zlecone przez BIG InfoMonitor i przeprowadzone na reprezentatywnej próbie gmin (miejskich, wiejskich, miejsko-wiejskich), planowane zmiany spotykają się z przychylnością większości przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego. Samorządowcy najbardziej liczą na to, że znowelizowana ustawa wpłynie na poprawę ściągalności zadłużeń z tytułu opłat mieszkaniowych, takiej odpowiedzi udzieliło aż 72,6 proc. badanych. Dość powszechne jest również przekonanie, że możliwość wprowadzania do rejestrów BIG osób zalegających z opłatami lokalowymi pozwoli uchronić gminę przed dłużnikami (35,6 proc.), ponadto jedna czwarta przedstawicieli gmin sądzi, że taka możliwość poprawi bezpieczeństwo finansowe gminy, które bądź co bądź jest dość poważnie nadwyrężone. Jednostki samorządu terytorialnego borykają się z wieloma zatorami płatniczymi, powstającymi między innymi z tytułu gospodarowania zasobami komunalnymi (opłaty za wynajem, podatki od nieruchomości, usługi wodociągowe i kanalizacyjne), gospodarowania odpadami, utrzymania czystości. Problemem są też płatności za usługi transportu zbiorowego, utrzymanie dróg i zieleni publicznej.

Jeżeli przyjęta przez Sejm ustawa uprawomocni się, gminy oraz organy jej podlegające będą mogły wpisywać do baz biur informacji gospodarczych dane wszystkich osób fizycznych, które zalegają z płatnościami na co najmniej 200 zł oraz dane przedsiębiorców, jeżeli ich długi przekroczą 500 zł. Opóźnienie w spłacie musi wynosić minimum 60 dni, a nieterminowi płatnicy na 30 dni przed planowanym przekazaniem do BIG negatywnych informacji muszą otrzymać listownie wezwanie do zapłaty. W przypadku dłużników alimentacyjnych informacja gospodarcza o przeterminowanych należnościach powinna zostać przekazana do któregoś z biur informacji gospodarczej, jeżeli od pierwszego świadczenia alimentacyjnego minęło minimum 6 miesięcy.

Podstawą przekazywania przez gminy danych do BIG jest zawarcie, z którąś z trzech spółek istniejących na rynku, umowy o udostępnianie informacji gospodarczych. Taki dokument upoważnia przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego do korzystania z systemu BIG, natomiast kilka prostych kroków daje im możliwość przekazywania informacji o nieuczciwych płatnikach do rejestrów dłużników. Wystarczy zalogować się poprzez przeglądarkę internetową lub poprzez interfejsy w systemach informatycznych w ośrodkach pomocy społecznej i kwestia dłużników powoli przestaje być problemem. Natomiast, aby jeszcze bardziej zwiększyć swoją skuteczność, gminy mogą zawrzeć umowę z więcej niż jednym biurem informacji gospodarczej.

Ustawodawca nadal nie wymusił na BIG-ach konieczności współpracy. Wprawdzie mogą one ze sobą kooperować, ale nie robią tego, gdyż zakres informacji w bazach danych jest wyróżnikiem konkurencji każdego biura informacji gospodarczej na rynku – twierdzi Michał Chmiel, administrator bezpieczeństwa informacji w BIG InfoMonitor.

Trochę formalności – czyli jakie warunki muszą spełnić gminy, żeby zgłosić dłużników alimentacyjnych do BIG

Osoba uprawniona do alimentów (lub jej prawny opiekun) w obecnej chwili nie może przekazać do biura informacji gospodarczej informacji o osobie, która nie płaci zasądzonych świadczeń bez konieczności składania wniosku o ich wypłatę z Funduszu Alimentacyjnego. Prawo do przekazywania informacji gospodarczych o dłużnikach alimentacyjnych mają jedynie wójtowie, burmistrzowie oraz prezydenci miast właściwych ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do otrzymywania powyższych świadczeń.

Od chwili podpisania umowy z biurem informacji gospodarczej każda gmina może umieszczać dane nieuczciwych płatników w rejestrze dłużników. W treści informacji przekazywanej do BIG dotyczącej takiej osoby powinny się znaleźć następujące dane: imiona i nazwisko, obywatelstwo oraz numer PESEL. W przypadku dłużników alimentacyjnych niebędących obywatelami polskimi zamiast numeru PESEL wymagane jest podanie serii i numeru dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzającego tożsamość. W zgłoszeniu musi również widnieć tytuł prawny, kwota zaległości, informacja o kwestionowaniu przez dłużnika istnienia całości lub części zobowiązania. Wierzyciel, tj. w tym wypadku wójt, burmistrz lub prezydent miasta, który przekazuje informację, nie musi uprzedzać dłużnika alimentacyjnego, iż zamierza przekazać informację lub informować, że informacja już została przekazana. W ofercie BIG znajduje się usługa wysłania powiadomień o wpisie do ewidencji dłużników, z której mogą skorzystać również gminy. W zależności od życzenia klienta BIG wysyła powiadomienie listem poleconym lub zwykłym.

Obowiązek dbania o aktualność danych leży po stronie wierzyciela, w tym przypadku po stronie jednostki samorządowej, która podpisuje umowę z BIG-iem. Nieusunięcie w odpowiednim czasie z bazy biura informacji gospodarczej danych dłużnika skutkuje poważnymi konsekwencjami pieniężnymi. Wierzyciel ma 14 dni na wykreślenie takiej osoby z rejestru. Natomiast w przypadku zwiększania się kwoty zadłużenia raz przekazana informacja gospodarcza o zwłoce w wykonaniu zobowiązań pieniężnych może zostać aktualizowana, decyzja w tej sprawie należy do podmiotu, który przekazał informację do biura informacji gospodarczej.

Krótko mówiąc, współpraca gmin z biurami informacji gospodarczej przynosi spodziewane efekty. Tylko za pośrednictwem BIG InfoMonitor 60 proc. jednostek samorządu terytorialnego odzyskało ponad 267 mln złotych. – Sądzimy, że kolejne zmiany będą równie efektywne i przyczynią się do lepszego funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego – dodaje Mariusz Hildebrand, prezes InfoMonitora Biura Informacji Gospodarczej SA.

Od 2010 r. zielone światło dla gmin

Oczywiście w sprawie ścigania dłużników. Przyjęty przez Sejm projekt nowej ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych zwiększy skuteczność odzyskiwania należności oraz pozwoli na uszczelnienie systemu wymiany informacji.

Dzięki zmienionej ustawie będzie można łatwiej i efektywniej egzekwować należności, mobilizować dłużników do regulowania zobowiązań na czas oraz dokonywać trafniejszej oceny rzetelności płatniczej kontrahentów – mówi wiceprezes Marcin Ledworowski.

W myśl nowej ustawy gminy będą mogły przekazywać do biur informacji gospodarczych dane o zadłużeniu konsumentów i przedsiębiorców, a nie tylko dłużników alimentacyjnych. Zmiana ta da jednostkom samorządu terytorialnego nowe narzędzie do odzyskiwania pieniędzy i co ważne, poprawi ich płynność finansową. Niespłacone gminom należności sięgają milionów złotych, które można by było zagospodarować z pożytkiem dla lokalnej społeczności. Tymczasem do tej pory samorządy były poniekąd bezsilne wobec dłużników, co skutkowało zatorami płatniczymi. Większość długów pochodziła z tytułu gospodarowania zasobami komunalnymi, włączając w to opłaty za wynajem, podatki od nieruchomości, usługi wodociągowe i kanalizacyjne, ponadto można jeszcze do tego dołączyć gospodarowanie odpadami i utrzymywanie czystości, usługi transportu zbiorowego, utrzymywanie dróg i zieleni publicznej.

BIG InfoMonitor cały czas aktywnie współpracuje z jednostkami samorządu terytorialnego oraz prowadzi działania edukacyjne, mające na celu pokazanie gminom sposobów odzyskiwania należności oraz odblokowywania zatorów płatniczych. Po ustanowieniu nowych przepisów w 2008 r. BIG InfoMonitor rozpoczął kampanię społeczną „Dłużnik Alimentacyjny” oraz utworzył Program Ochrony Finansów Samorządów, który wspólnie z Centrum Informacji Gospodarczych, jest realizowany w samorządach – podkreśla Michał Chmiel, administrator bezpieczeństwa informacji w BIG InfoMonitor.

Umożliwienie gminom przekazywania informacji o zadłużeniu to szczególnie istotna zmiana zarówno po stronie gmin, jak i całego obrotu gospodarczego. Do niedawna część należności nie mogła być wpisana do biura informacji gospodarczej. Rozszerzenie katalogu instytucji uprawnionych do przekazywania informacji gospodarczych wesprze dodatkowo proces obiegu informacji na temat dłużników i może mieć szczególnie duże znaczenie w czasach spowolnienia gospodarczego, kiedy informacja o wiarygodności kontrahentów i konsumentów nabiera dodatkowego znaczenia – komentuje prezes Mariusz Hildebrand.

Nowa ustawa ułatwieniem nie tylko dla gmin

Zmiany zaproponowane w projekcie ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych będą korzystne nie tylko dla gmin. Skorzystają również konsumenci, przedsiębiorcy oraz banki.

Projekt ustawy zakłada między innymi, że każdy wierzyciel – zarówno konsument, jak i przedsiębiorca – będzie miał prawo przekazać informacje o zadłużeniu do biur informacji gospodarczej. Co więcej, każdy konsument posiadający sądowy tytuł wykonawczy będzie mógł przekazać informację o innym konsumencie lub przedsiębiorcy. Zmianie ulegnie również przepis dotyczący wierzytelności wtórnych. Nabywający wierzytelności będą mogli przekazywać informacje o dłużnikach do BIG. Wcześniej taką możliwość mieli jedynie wierzyciele pierwotni. Ważną zmianą będzie też możliwość przekazywania informacji niezależnie od tytułu prawnego, na podstawie którego powstała wierzytelność. Dotychczas dotyczyło to jedynie kredytu kupieckiego i konsumenckiego. Dodatkowo zniesiony zostanie wymóg podawania numeru NIP przez zagranicznych przedsiębiorców, a wezwanie do zapłaty będzie mogło być doręczone osobiście.

Prawo umożliwi praktycznie każdemu wpisanie do BIG danych konsumentów zalegających na kwotę minimum 200 zł i przedsiębiorców zalegających na kwotę minimum 500 zł. Od terminu płatności musi jednak upłynąć 60 dni, a dłużnik powinien zostać poinformowany z miesięcznym wyprzedzeniem o takim zamiarze i jego konsekwencjach.

Zadłużenie Polaków jest wciąż poważnym problemem, nasze dane pokazują, że ponad milion siedemset tysięcy Polaków ma kłopoty z terminowymi płatnościami. W tych okolicznościach zarówno wykorzystywanie ewidencji BIG, jak i doskonalenie systemu wymiany informacji gospodarczej jest konieczne – mówi Mariusz Hildebrand, prezes BIG InfoMonitor.

Według BIG InfoMonitor przygotowany projekt ustawy jest ważnym krokiem na przód na rynku informacji gospodarczych. Autorzy nowelizacji wykazali się dużym zrozumieniem potrzeb zarówno przedsiębiorców, jak i konsumentów. Postulat tworzenia dobrego prawa okazał się w tym przypadku jak najbardziej skuteczny.

Sądząc po zmianach w przepisach z 2008 r., przewidujemy, że nowelizacje w ustawie o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych przyniosą wiele dobrego dla gmin. Jednostki samorządu terytorialnego nie posiadają sprawnego systemu windykacyjnego, dlatego też możliwość korzystania z pełnego zakresu usług BIG da im skuteczne narzędzie do walki z dłużnikami – podsumowuje Marcin Ledworowski, wiceprezes BIG InfoMonitor.