Raport Specjalny. Zapobieganie praniu pieniędzy: Od IV do V dyrektywy AML

Proceder prania pieniędzy stanowi problem globalny, a jego uczestnikami coraz częściej zostają nawet wybitni specjaliści i podmioty funkcjonujące na rynku finansowym. W listopadzie br. aresztowano profesora uniwersytetu uznawanego za eksperta od przestępczości zorganizowanej i handlu narkotykami, który otrzymał dziesięcioprocentową prowizję za pomoc w wypraniu 3 mln dolarów. Naukowiec ten wcześniej współpracował ponoć jako konsultant z FBI i Departamentem Stanu USA. W tym samym miesiącu Australijskie Centrum Transakcji i Raportów Transakcyjnych (Austrac) oskarżyło Westpac, drugi co do wielkości bank w tym kraju, o naruszenie przepisów dotyczących przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Instytucja ta w latach 2013-2018 nie zgłosiła ponad 19,5 mln prawidłowo przeprowadzonych, międzynarodowych transferów środków. Westpac nie wdrożył niezbędnych automatycznych procedur wykrywania takich transakcji, co podważyło integralność australijskiego systemu finansowego. Takie naruszenia zagrożone są w Australii bardzo wysoką karą. Za podobne nieprawidłowości Commonwealth Bank zapłacił w ubiegłym roku grzywnę w wysokości 700 mln dolarów australijskich.

Od 800 mld do 2 bln dolarów

Biuro ONZ ds. Narkotyków i Przestępczości (UNODC) oszacowało, iż łączna wartość pieniędzy wypranych na całym świecie każdego roku waha się od 2 do 5% światowego PKB, co oznacza kwotę od 800 mld do 2 bln dolarów. Nawet jeśli faktyczne sumy byłyby nieco niższe, to i tak mamy do czynienia z poważnym wyzwaniem dla rządów poszczególnych państw oraz organizacji międzynarodowych. Praniu pieniędzy sprzyja rozwój technologii i łatwość komunikacji, dzięki czemu nawet duże środki finansowe mogą być łatwo transferowane w dowolne miejsce na świecie. Procedery te praktycznie zawsze zawierają w sobie element transgraniczny, dlatego dla ich zwalczania niezbędna jest współpraca pomiędzy państwami oraz regionalnymi organizacjami.

W Unii Europejskiej działa Komitet Ekspertów ds. Oceny Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy i Finansowania Terroryzmu (MONEYVAL), który jest stałym organem monitorującym Rady Europy. Placówce tej powierzono ocenę zgodności norm krajowych z międzynarodowymi standardami w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu, skuteczności wdrażania tych unormowań, a także formułowanie zaleceń dla władz państwowych w sprawie koniecznych ulepszeń ich systemów.

Organizacją o zasięgu ponadnarodowym jest FATF (Grupa Specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy), ustanowiona w 1989 r. Jej celem jest przygotowywanie standardów i promowanie skutecznego wdrażania środków prawnych, regulacyjnych i operacyjnych w celu zwalczania prania pieniędzy, finansowania terroryzmu i innych powiązanych zagrożeń dla integralności międzynarodowego systemu finansowego. Opracowała ona szereg zaleceń, które są uznawane za międzynarodowy standard w zakresie walki z praniem pieniędzy oraz finansowaniem terroryzmu i rozprzestrzeniania broni masowego rażenia. Wydane po raz pierwszy w 1990 r. zalecenia FATF były zmieniane w 1996 r., 2001 r., 2003 r., a ostatnio w 2012 r.

Opóźnienia przy implementacji

Polski system przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu kształtują przede wszystkim przepisy krajowe i unijne. ...