Raport Specjalny NBS: Wsparcie, ale i ochrona polskiego rolnictwa

Jak Program Rozwoju Obszarów Wiejskich w bieżącej perspektywie finansowej wpływa na warunki życia i pracy na obszarach wiejskich i w jakich dziedzinach odnotowano istotną poprawę?

– Realizowany przez Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW 2014-2020), stanowi wszechstronną i kompleksową odpowiedź na najważniejsze potrzeby polskiej wsi i jej mieszkańców, zgodnie z przyjętymi celami programu, którymi są:

• wspieranie konkurencyjności rolnictwa,
• zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu,
• zrównoważony rozwój terytorialny, w tym tworzenie i utrzymywanie miejsc pracy.

Na obecnym etapie wdrażania PROW 2014-2020 nie było jeszcze możliwości przeprowadzenia kompleksowego badania wpływu programu na poprawę warunków jakości życia i rynku pracy na obszarach wiejskich. Zgodnie z przepisami UE takie badanie będzie przeprowadzane w 2019 r. Niemniej jednak – jak wskazują wyniki wsparcia na rzecz rozwoju obszarów wiejskich, realizowanego w poprzedniej perspektywie finansowej – pomoc ta ma pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy, wydajność pracy oraz zatrudnienie. Jeżeli chodzi o PKB to ustalono, iż dzięki wdrożeniu PROW 2007-2013 jego przyrost wyniósł około 0,63% w mln euro w okresie 2006-2015. Jeżeli chodzi o wydajność pracy to bez wsparcia z programu byłaby ona w roku 2014 o 1% niższa niż w rzeczywistości. Pozytywnego wpływu na wydajność pracy należy upatrywać przede wszystkim w poczynionych dzięki wsparciu z PROW 2007-2013 inwestycjach modernizacyjnych w gospodarstwach rolnych i zakładach przetwórczych. PROW 2007-2013 przyczynił się też do powstawania nowych miejsc pracy – obliczono, iż bez programu w 2014 r. liczba pracujących byłaby o 0,63% niższa, co odpowiadało liczbie 89 933 osób. Były to przede wszystkim miejsca pracy poza rolnictwem.

Poprawie warunków życia, rozwojowi przedsiębiorczości, zwiększeniu zatrudnienia oraz podnoszeniu kompetencji zawodowych na obszarach wiejskich służyć ma m.in. pomoc oferowana w ramach działania LEADER. Ten ukierunkowany na budowę kapitału społecznego i aktywizację wiejskich społeczności instrument rozwoju terytorialnego, znany jest już z poprzednich perspektyw finansowych Unii Europejskiej. Jego istota polega na włączaniu lokalnych społeczności w diagnozowanie problemów własnego obszaru i wypracowywanie sposobów ich rozwiązania. Lokalna społeczność zorganizowana w lokalną grupę działania (LGD), tj. międzysektorowe partnerstwo tworzone przez przedstawicieli sektora publicznego, gospodarczego i społecznego z danego obszaru, odpowiedzialna jest za realizację, współfinansowanej właśnie ze środków PROW, strategii rozwoju lokalnego kierowanego przez społeczność (LSR).

Barierą rozwoju społeczno-ekonomicznego wielu miejscowości wiejskich w Polsce jest brak dobrej jakości dróg oraz niski poziom skanalizowania. Ponadto, ze względu na ciągłą eksploatację, istniejąca obecnie infrastruktura wymaga ogromnych nakładów finansowych dla poprawy jej jakości. Wobec powyższego wsparcie w obszarze infrastruktury w obecnej perspektywie ukierunkowane jest na poprawę kondycji i rozbudowę sieci dróg lokalnych oraz kompleksowe rozwiązania z zakresu gospodarki wodno-ściekowej. Wsparcie inwestycji z zakresu infrastruktury wpływa na rozwój gospodarczy obszarów wiejskich oraz poprawę warunków życia natomiast poprawa warunków komunikacyjnych wpływa na rozwój lokalnej przedsiębiorczości, zwiększenie możliwości podejmowania przez mieszkańców zatrudnienia poza miejscem zamieszkania oraz korzystania z usług publicznych.

Dzięki funduszom PROW powstają także, tak kluczowe dla zwiększenia komfortu życia na wsi i podniesienia poziomu atrakcyjności tych terenów, budynki pełniące funkcje rekreacyjne, sportowe i społeczno- -kulturalne, w tym świetlice, domy kultury, boiska, place zabaw, ścieżki rowerowe czy szlaki turystyczne. Odnawiane są budynki zabytkowe i ważne miejsca pamięci, chronione zasoby przyrodnicze obszarów wiejskich. Ponadto PROW wspiera projekty związane z budową lub przebudową targowisk, gdzie rolnicy mogą sprzedawać produkty wytworzone w gospodarstwie. Inwestycje w zakresie targowisk prowadzą do skrócenia łańcucha żywnościowego i zwiększenia udziału rolników w wartości dodanej, a ich budowa ułatwia dystrybucję produktów rolnych.

Instrumentem wpływającym również na warunki życia i pracy na obszarach wiejskich jest poddziałanie „Pomoc na rozpoczęcie pozarolniczej działalności gospodarczej na obszarach wiejskich”. Instrument ten ma na celu wspieranie podejmowania działalności pozarolniczej przez rolników, ich małżonków i domowników oraz beneficjentów poddziałania „Płatności dla rolników przekazujących małe gospodarstwa”. Pomoc przyznawana jest na realizację przedłożonego przez wnioskodawcę biznesplanu, który zakłada m.in. utworzenie co najmniej jednego miejsca pracy i gwarantuje utrzymanie go w okresie związania celem, dzięki czemu uzyskują oni dochody spoza rolnictwa. Stymulowanie rozwoju przedsiębiorczości w ramach wspomnianego instrumentu wsparcia przyczynia się również do wzrostu gospodarczego regionów, zmniejszenia bezrobocia (szczególnie ukrytego), czy zahamowania wyludniania obszarów wiejskich.

Które czynniki w zakresie wsparcia unijnego i pomocy publicznej poprawiły warunki gospodarowania i zmodernizowały przetwórstwo i dystrybucję artykułów rolnospożywczych?

– Do zmodernizowania sektora przetwórstwa rolno-spożywczego przyczyniły się m.in. środki pochodzące z PROW 2007-2013 w ramach działania „Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej” oraz z PROW 2014-2020 w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi lub ich rozwój”.

PROW 2014-2020 zakłada, że wsparciem w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi lub ich rozwój”, mogą zostać objęte inwestycje dotyczące przetwórstwa i wprowadzania do obrotu na poziomie handlu hurtowego produktów rolnych, tj. produktów wymienionych w Załączniku nr 1 do Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej z wyłączeniem artykułów rybnych, przy czym wyrób będący wynikiem przetwarzania powinien być również produktem rolnym.

Poziom pomocy wynosi maksymalnie 50% kosztów inwestycji kwalifikującej się do wsparcia. Maksymalna wysokość pomocy, która może zostać przyznana w okresie realizacji programu jednemu beneficjentowi wynosi 10 000 000 zł, a w przypadku związków grup producentów rolnych lub zrzeszeń organizacji producentów wynosi 15 000 000 zł. Minimalna wysokość pomocy przyznana na realizację jednej operacji wynosi 100 000 zł. Jednakże, w przypadku operacji realizowanych przez rolników składających wnioski w naborze tematycznym dotyczącym wsparcia rozpoczynania działalności gospodarczej w zakresie przetwórstwa produktów rolnych, maksymalna kwota pomocy wynosi 300 000 zł. Natomiast wielkość pomocy przyznanej na realizację jednej operacji w tym przypadku nie może być niższa niż 10 000 zł.

W ramach PROW 2007-2013 z instrumentu ukierunkowanego na przetwórstwo rolno-spożywcze skorzystało 1199 przedsiębiorstw na kwotę ponad 3,5 mld zł.

W obecnej perspektywie przewiduje się, że wsparciem objętych zostanie co najmniej 1200 operacji, natomiast łączny budżet instrumentu „Wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi lub ich rozwój” to 693 mln euro.

Co w głównej mierze zdecydowało o zmianie wolumenu i alokacji polskiego eksportu w zakresie artykułów rolnych?

– Wyniki polskiego handlu artykułami rolno-spożywczymi w ostatnich latach potwierdzają utrzymującą się wysoką pozycję tej branży na arenie międzynarodowej. Jest to zarówno zasługą stosowania nowoczesnych technologii przetwórczych i wysokiej jakości surowców, jak i produkowania tradycyjnych wyrobów opartych na oryginalnych recepturach. Coraz dłuższa jest też lista polskich produktów tradycyjnych, które cieszą się zainteresowaniem nie tylko rodzimych konsumentów, ale i odbiorców zagranicznych.

Bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na wzrost polskiego eksportu są również konkurencyjne ceny polskiej żywności i to zarówno w stosunku do cen europejskich, jak i światowych. Dzięki temu możliwy jest wysoki poziom eksportu wielu polskich towarów, takich jak m.in. mięso, produkty mleczarskie, świeże i mrożone owoce, sok jabłkowy oraz słodycze.

Przemysł spożywczy w Polsce należy do najważniejszych i najszybciej rozwijających się dziedzin naszej gospodarki. Dzięki stałemu rozwojowi technicznemu, technologicznemu i organizacyjnemu sektora spożywczego Polska weszła do czołówki nowoczesnych i innowacyjnych europejskich producentów żywności, a sektor rolno-spożywczy stał się liderem polskiego handlu. W latach 2003-2017 polski eksport rolno-spożywczy wzrósł blisko siedmiokrotnie – z 4 mld euro do ponad 27 mld euro. W rezultacie Polska zajmuje siódme miejsce wśród najważniejszych eksporterów żywności Unii Europejskiej. Wartość salda w handlu żywnością na poziomie ponad 8 mld euro daje nam trzecie miejsce wśród dziesięciu krajów UE posiadających dodatnie saldo tej wymiany (pozostałe są importerami netto żywności). O pozycji naszego sektora rolno- żywnościowego świadczy również rosnący udział tej grupy produktów w polskim eksporcie ogółem – z 11% w roku 2010 do ponad 13% w roku 2017.

Czynnikiem decydującym o wynikach eksportu jest koniunktura na rynkach zewnętrznych. W przypadku Polski dotyczy to przede wszystkim sytuacji na rynku Unii Europejskiej, gdzie kierowane jest ponad 80% całej zagranicznej sprzedaży naszej żywności. Wahania koniunktury, wynikające ze zmian u głównych eksporterów i importerów, przenoszą się bezpośrednio na nasze możliwości eksportu. Również zmiany kursów walut określają efektywność polskiego handlu rolno-spożywczego.

Podejmowane są również działania, polegające na umożliwieniu przedsiębiorcom większej obecności na rynkach o dużym potencjale importowym, czyli m.in. w Indiach, Wietnamie, Japonii, Iranie, Tajwanie czy RPA. Jednocześnie, nadal będą kontynuowane działania na rynkach, które są już dobrze znane polskim eksporterom, ale nadal wymagają wsparcia promocyjnego w budowaniu pozytywnego wizerunku polskiej żywności w takich krajach, jak, np.: Chiny, Algieria, Zjednoczone Emiraty Arabskie, USA, Niemcy czy Białoruś.

Na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat eksport stał się ważnym czynnikiem stabilizującym krajowe rynki produktów rolnych. Stanowi on również bardzo ważne źródło przychodów dla krajowego przemysłu spożywczego. W najbliższej perspektywie Polska powinna utrzymać przewagę kosztowo- cenową w produkcji większości artykułów rolno-spożywczych. O utrzymaniu tendencji wzrostowej eksportu decydować będą także czynniki poza cenowe. Wśród nich istotne miejsce zajmować będzie stopień innowacyjności.

Dr Ryszard Zarudzki Podsekretarz stanu w MRiRW (od listopada 2015 r.), odpowiada za sprawy objęte zakresem działania Departamentu Płatności Bezpośrednich, Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich, Departamentu Strategii, Analiz i Rozwoju oraz Biura Pomocy Technicznej. Sprawuje nadzór nad ARiMR, doradztwem rolniczym i instytutami podległymi MRiRW. Absolwent oraz doktorant Wydziału Zootechniki Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy. Stypendysta Justus-Liebieg Universitat, Grunlandwirstschaft und Futterbau, Giessen (Hesja), Funduszu PHARE. Był asystentem na swoim macierzystym wydziale, ponadto wykładowcą na studiach podyplomowych Wydziału Ekonomicznego oraz Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego, wykładowcą i współautorem Studium Podyplomowego Europejskiego Funduszu Społecznego, Centrum Europejskie Uniwersytetu Gdańskiego. Wykładał też w Wyższej Szkole Bankowej. W latach 2006-2008 dyrektor Pomorskiego Oddziału Regionalnego ARiMR. Był zastępcą dyrektora Wydziału Zarządzania Funduszami Europejskimi w Pomorskim Urzędzie Wojewódzkim oraz dyrektorem Wydziału Środowiska i Rolnictwa. Autor lub współautor prac naukowych, popularno-naukowych z zakresu rolnictwa i gospodarki żywnościowej, popularnych z zakresu wspólnej polityki rolnej Unii Europejskiej (I i II filaru).

Proszę wskazać elementy istotne w najbliższej przyszłości dla zdolności konkurencyjnych polskiego rolnictwa i przetwórstwa w Unii i na rynkach trzecich?

– Promowanie polskiej żywności na europejskich i światowych rynkach zbytu jest jednym z priorytetowych zadań ujętych w Programie Działań Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi na lata 2015-2019. W związku z powyższym, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracowało strategię promocji żywności, która opiera się na idei spójnej, dynamicznej i ukierunkowanej polityki promocji produktów żywnościowych, dostosowanej do potrzeb sektora rolno-spożywczego. Realizacja strategii wymaga podjęcia spójnych działań informacyjnych i promocyjnych, służących umocnieniu pozycji polskich produktów rolnospożywczych za granicą i budowy silnej marki polskich produktów żywnościowych.
Głównym celem strategii jest zwiększenie konkurencyjności polskiej żywności, poprzez:

• kształtowanie pozytywnego wizerunku polskiej żywności w kraju i na rynkach zagranicznych,
• zwiększanie rozpoznawalności marki polskiej żywności w kraju i na rynkach zagranicznych,
• zwiększenie wartości eksportu polskiej żywności, w tym dywersyfikacja i otwieranie nowych rynków zbytu, ze szczególnym uwzględnieniem rynków państw trzecich o największym potencjale wzrostu.
  Istotnymi elementami strategii są:
• spójna i nowoczesna komunikacja marki polskiej żywności, z wykorzystaniem znaku słowno-graficznego Polska smakuje i z naciskiem na obszary komunikacji, takie jak: polskie rolnictwo jest innowacyjne, polska żywność jest wysokiej jakości, naturalna i smaczna. Informując o innowacyjności w rolnictwie należy podkreślać, że żywność jest wytwarzana na bazie rodzimych surowców wysokiej jakości, w sposób tradycyjny, oryginalny, przekazywany z pokolenia na pokolenie, z wykorzystaniem nowoczesnych technologii;
• ukierunkowana polityka promocji, skoncentrowana na perspektywicznych rynkach, na czterech obszarach geograficznych: Azji, Afryki, Ameryki Północnej oraz Bliskiego Wschodu, a także na kluczowych rynkach UE;
• koordynacja i synergia działań promocyjnych w sektorze rolno- -spożywczym.

Jednostką koordynującą, sprawującą nadzór nad realizacją strategii jest Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, natomiast głównym ośrodkiem wdrażającym instrumenty polityki promocji w sektorze rolno-spożywczym jest Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa.
Do najważniejszych elementów w najbliższej przyszłości należy zaliczyć m.in. dalsze rozwijanie potencjału produkcyjnego polskiego rolnictwa i efektywne wykorzystanie zasobów ziemi rolniczej w Polsce. Dlatego też znaczenie gospodarcze sektora rolno-spożywczego, w tym potencjał ekspansji eksportowej, zostały w pełni odzwierciedlone w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju. W pracach nad nią wzięto pod uwagę wiele diagnoz dotyczących sektora rolno-spożywczego i jego potencjał dalszego rozwoju. W rezultacie w SOR:

• Konkurencyjne gospodarstwa rolne i producenci rolno-spożywczy – są jednym z kierunków interwencji.
• Żywność wysokiej jakości – jest jednym ze strategicznych sektorów dla polskiej gospodarki.
• Polskie specjalności żywnościowe – są branżą ujętą w obszarze ekspansja zagraniczna jako ważna pozycja eksportowa kraju.

Innowacyjne technologie i produkty sektora rolno-spożywczego – należą do Programów Pierwszej Prędkości (wiodące Krajowe Inteligentne Specjalizacje).
Ponadto wzrost konkurencyjności sektora rolnego, w tym przetwórstwa, będzie zależała również od innych ogniw w łańcuchu wartości a także od silniejszej i partnerskiej współpracy między nimi. Konkurencyjność polskiej żywności to efekt pracy zarówno rolników, jak i przemysłu przetwórczego, a także dostawców środków produkcji i usług dla rolnictwa. W przyszłości należy zabiegać o rozwój wszystkich tych ogniw, o ich silniejszą wzajemną integrację i lepszą koordynację działań w całym sektorze.
Badania trendów rynkowych i konsumpcyjnych wskazują na rosnący globalny popyt na żywność wysokiej jakości, popyt na żywność przetworzoną, zróżnicowaną i dostosowaną do specyficznych potrzeb różnych grup konsumentów (wiekowych, kulturowych etc.) i produkowaną w sposób pozwalający na prześledzenie surowca „od pola do stołu”.
W Polsce z uwagi na duże różnice w wielkości podmiotów zajmujących się produkcją rolną, przetwórstwem i handlem warunkiem silniejszej integracji i koordynacji jest budowanie współpracy opartej na zaufaniu i uczciwych praktykach konkurencyjnych względem słabszych partnerów w łańcuchu. Doświadczenia pokazują jednak, że trudno to osiągnąć bez wzmacniania siły przetargowej rolników poprzez tworzenie grup i spółdzielni, a nawet prawne napiętnowanie nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej.
Niezbędne też będzie kreowanie i upowszechnianie w praktyce rolniczej innowacyjnych rozwiązań. Jednym z motorów tworzenia innowacji jest potrzeba wzrostu produkcji żywności (intensywności) przy niższych niż dotychczas obciążeniach dla środowiska i wyższych standardach bezpieczeństwa żywności i to w sytuacji większych niż dotychczas ryzyk – zmienności warunków rynkowych, klimatycznych i politycznych (np. embargo rosyjskie). W tej sytuacji MRiRW wykorzystuje różne możliwości zwiększania roli innowacji w rolnictwie i przetwórstwie. Najważniejsze inicjatywy w tym zakresie, to:

• Włączenie Polski w Europejską Sieć Partnerstwa Innowacyjnego w rolnictwie – tzw. EPI. Inicjatywa ta jest realizowana poprzez uruchomienie działania „Współpraca” w ramach PROW.
• Operacyjne uruchomienie sieci innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich (SIR), która jest drugim – obok działania „Współpraca” – mechanizmem EPI wdrażanym w Polsce. Oprócz wsparcia tworzenia i organizacji grup operacyjnych na rzecz innowacji, zadaniem SIR jest w szczególności gromadzenie i upowszechnianie wśród rolników i mieszkańców obszarów wiejskich, wiedzy i informacji o innowacjach możliwych do zastosowania w praktyce.
• Promowanie silniejszej współpracy krajowych instytutów badawczych z publicznym doradztwem rolniczym.
• Działania na forum politycznym i naukowym Wspólnoty na rzecz silniejszego uwzględnienia specyfiki potrzeb i możliwości państw Europy środkowej i wschodniej UE w unijnych programach badawczych, w szczególności Horyzontu 2020. W ramach naszej prezydencji w Grupie Wyszehradzkiej Polska doprowadziła o podpisania wspólnych deklaracji ministrów rolnictwa w tym zakresie.

Jak zbalansować programy rolno-środowiskowe jako element ochrony dziedzictwa kulturowo-krajobrazowego, z wymogami nowoczesnej gospodarki rolnej i przetwórstwa.

– Misją rolników jest wytwarzanie dla społeczeństwa bezpiecznej, dobrej jakościowo żywności. W swej działalności uwzględniają oni przede wszystkim uwarunkowania ekonomiczne. Jednocześnie produkcja rolna opiera się na zasobach naturalnych, zaś jej trwałość zależy od stanu środowiska i klimatu.
Od początku lat 90. XX wieku, w kolejnych perspektywach finansowych Wspólna Polityka Rolna w coraz większym stopniu ukierunkowywana jest na rozwój zrównoważonego rolnictwa, które umożliwia osiąganie przez rolników odpowiednich dochodów przy gospodarowaniu zgodnym z wymaganiami środowiska przyrodniczego. Takie zrównoważone podejście ma zapobiegać szeregowi negatywnych zjawisk spowodowanych nadmierną intensyfikacją metod produkcji, takich jak: degradacja gleb, zanieczyszczenie wód i powietrza, zanik bioróżnorodności ekosystemów. Zrównoważone rolnictwo jest ważnym czynnikiem zachowania różnorodności biologicznej i tradycyjnego krajobrazu.
Obecnie (tj. w perspektywie budżetowej 2014-2020), Wspólna Polityka Rolna obejmuje trzy poziomy wymogów środowiskowych. Pierwszy z nich to zasada wzajemnej zgodności (cross compliance). Ma ona na celu przyczynienie się do rozwoju zrównoważonego rolnictwa poprzez zwiększenie świadomości po stronie beneficjentów co do potrzeby przestrzegania podstawowych norm i przyczynienie się do pogodzenia celów WPR z oczekiwaniami społeczeństwa, poprzez poprawę spójności tej polityki z politykami w dziedzinie środowiska, zdrowia publicznego, zdrowia zwierząt, zdrowia roślin oraz dobrostanu zwierząt. Poziom drugi, tzw. zazielenienie, polega na wprowadzeniu w ramach płatności bezpośrednich komponentu za realizację praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska. W zakres praktyk zazielenienia wchodzą:

• dywersyfikacja upraw, czyli obowiązek uprawiania w gospodarstwie na gruntach ornych w każdym roku co najmniej dwóch (w gospodarstwach, gdzie grunty orne mają powierzchnię 10-30 ha) lub trzech (w gospodarstwach gdzie grunty orne mają powierzchnię >30 ha) różnych upraw;
• obowiązek utrzymania trwałych użytków zielonych;
• obowiązek zachowania w gospodarstwach posiadających co najmniej 15 ha gruntów ornych 5% udziału obszarów proekologicznych, takich jak m.in: elementy krajobrazu (np. zadrzewienia śródpolne, oczka wodne, miedze, żywopłoty), strefy buforowe, uprawy roślin bobowatych, grunty z uprawą międzyplonu.

Zgodnie z przepisami UE, w ramach II filara WPR co najmniej 30% środków musi być przeznaczone na cele związane z ochroną środowiska i klimatu. W ramach polskiego Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 wdrażanych jest szereg działań o charakterze prośrodowiskowym.
Przykładem pakietu, który godzi cele produkcyjne i jednocześnie środowiskowe jest Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone. Wsparcie w jego ramach promuje racjonalne wykorzystywanie zasobów przyrody, ograniczenie negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko, przeciwdziałanie ubytkowi zawartości substancji organicznej w glebie. Beneficjent zobowiązany jest m.in. do przestrzegania planu nawozowego opartego na chemicznej analizie gleby, dywersyfikacji upraw (min. cztery w każdym roku), prowadzenia odpowiedniego płodozmianu i praktyk zwiększających zawartość substancji organicznej w glebie. Stosowanie powyższych wymogów stanowi podstawę planowania środowiskowego w prawidłowej gospodarce rolnej i zapewnia zoptymalizowanie warunków gospodarowania oraz uzyskanie wymiernej wielkości produkcji rolnej przy jednoocznej dbałości o stan środowiska, w tym przede wszystkim gleby i wody.
Wdrażanie poszczególnych pakietów działania sprzyja nie tylko ochronie różnorodności biologicznej i zasobów naturalnych, ale także ochronie krajobrazu. Jednym z przekrojowych, tj. obowiązujących we wszystkich pakietach, wymogów jest obowiązek zachowania elementów krajobrazu stanowiących ostoje przyrody, takich jak m.in. miedze, zadrzewienia grupowe i liniowe, żywopłoty czy oczka wodne. Ponadto w ramach działania wspierane są sady dawnych odmian drzew owocowych, będące charakterystycznym elementem krajobrazu wiejskiego, w zakresie tradycyjnego sposobu ich prowadzenia i uprawy.