Profesjonalna i skuteczna windykacja: Co ze złymi długami?

Marcin Masny

Pierwsze kluczowe pojęcie bankowości wchodzącej w kryzys to złe aktywa. Non-performing assets (NPA), a w szczególności non-performing loans, (NPL) to te aktywa wygenerowane przez bank lub inny podmiot finansowy, które w założonym uprzednio czasie nie przynoszą pożytków. Jest kwestią umowną (zapisaną wszelako w twardym lub miękkim prawie), jak długo np. kredyt musi być nieobsługiwany, żeby uznać go za NPL. Zwykle w praktyce światowej za limit uznaje się termin trzymiesięczny. W Polsce za złe kredyty uważa się takie, przy których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek przekracza jeden miesiąc. Z punktu widzenia przepisów dotyczących rezerw w różnych jurysdykcjach należności nieregularne stają się należnościami straconymi po okresie kilu miesięcy. W skali obecnej depresji jest to zawsze krótki okres. W czasie boomu kredytowego dzięki zmianie przepisów w 2005 r. od wiosny 2006 r. banki pozbywały się portfeli złych kredytów, które widniały w bilansach nawet ponad 15 lat. Dzięki temu wysokie rezerwy nie obciążały ekspansji kredytowej. Sama ekspansja być może jednak okazała się pułapką.

Pułapka płynności

Drugie kluczowe zjawisko, które jesienią 2008 r. tak obawiano się nazwać po imieniu – to pułapka płynnościowa. Pojęcie „liquidity trap” zastosował jako pierwszy Keynes, opisując sytuację znaną z wielkiego kryzysu. Kredyt umarł. Zastrzyki walorów, a nawet żywej gotówki, nie skłaniają instytucji finansowych do zasilania gospodarki, a nawet do wzajemnego zasilania się w pieniądz. W modelu Keynesowskim pułapka płynności występuje w gospodarce pieniężnej, kiedy nominalna stopa banku centralnego została już obniżona w okolice zera dla uniknięcia recesji, ale płynność na rynku uruchomiona przez tę niską stopę nie daje bodźca gospodarce. W Polsce, gdzie władza monetarna znacznie opóźniła cykl obniżek stóp, zjawisko pułapki wystąpiło nawet w warunkach wysokiej stopy, kiedy wszakże było już jasne, że tendencja RPP się odwróciła. Kredytobiorcy wolą trzymać aktywa na rachunkach krótkoterminowych albo wręcz wycofują pieniądze z banków, uznając za najlepszą strategię skarpetkową. W takiej sytuacji władze polityczne i monetarne stoją wobec wyboru między dżumą deflacji a cholerą hiperinflacji. Kiedy więc chcą wpompować płynność w rynek (dla uniknięcia deflacji), czynią to za pośrednictwem banków (dla uniknięcia hiperinflacji). Siła mechanizmu rynkowego jednak w tym miejscu blokuje działanie władzy: banki zatrzymują pieniądze, bo ryzyko kredytowe znacznie wzrosło i każdy klient stał się kandydatem do bankructwa. Dlatego Milton Friedman proponował ominąć pośredników finansowych i dostarczać gotówkę podmiotom rynkowym, co i w Polsce wypadałoby rozważyć.

Spodziewane upadłości

Brak płynności w gospodarce i powstawanie złych należności napędzają się nawzajem. Sama tylko branża, która swą słabość ujawniła w 2008 r., może zatrwożyć rozmiarami kryzysu.

Na progu 2009 r. w sądach znajdowało się ponad 100 wniosków o otwarcie postępowań upadłościowych firm deweloperskich. Jeszcze we wrześniu było ich tylko 30.

Efekt domina występuje, gdy główni dłużnicy opóźniają spłatę swoich zobowiązań. Gdy nabywca towarów ma trudności w utrzymaniu płynności finansowej, swoje kłopoty finansowe przerzuca na inne firmy, z którymi utrzymuje więzi handlowe. Przejawia się to w formie ...