Prezentacja: Nadchodzą wyższe rezerwy

Stacy Ligas Partner Departament Instytucji Finansowych KPMG w Polsce

Marcin Podsiadły Senior Manager Departament Instytucji Finansowych KPMG w Polsce

Obecnie stosowane modele tworzenia rezerw na złe kredyty opierają się na koncepcji straty poniesionej (ang. incurred loss). Zgodnie z nią odpis księguje się dopiero po tym, jak strata została zidentyfikowana w odniesieniu do danej ekspozycji kredytowej bądź portfela aktywów. Tymczasem banki już w momencie udzielania kredytu liczą się z ryzykiem poniesienia pewnych strat, co jest odzwierciedlone w cenie produktów kredytowych, jak również uwzględnione w wymogach kapitałowych. Oczekiwania te nie są natomiast odzwierciedlane w sprawozdaniu finansowym. Co więcej obecne przepisy oparte na Międzynarodowych Standardach Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) zabraniają wprost ujmowania strat oczekiwanych w wyniku przyszłych zdarzeń, bez względu na ich stopień prawdopodobieństwa.

Straty oczekiwane – rozwój koncepcji

Idea zmiany zasad ujmowania strat kredytowych w sprawozdaniach finansowych pojawiła się kilka lat temu, jako echo ostatniego kryzysu finansowego. Wtedy to, w październiku 2008 r. IASB oraz amerykańska Rada Standardów Rachunkowości Finansowej (FASB) powołały wspólnie Grupę Doradczą ds. Kryzysu Finansowego (FCAG), której celem było wskazanie kierunku zmian w sprawozdawczości finansowej, tak aby przywrócić zaufanie uczestników rynków finansowych. Jako główne słabości obecnych standardów rachunkowości związanych z ujmowaniem instrumentów finansowych FCAG wskazała zbyt późne rozpoznawanie strat kredytowych oraz nadmierną złożoność, wynikającą z mnogości stosowanych modeli. Wielu inwestorów uważało, że dotychczas obowiązujące zasady, oparte na koncepcji straty poniesionej, nie sprzyjały rozpoznawaniu przez instytucje finansowe strat kredytowych, które były nieuchronne już w 2007 i na początku 2008 r.

W efekcie obydwie rady rozpoczęły prace nad zmianą regulacji już pod koniec 2008 r., wydając początkowo dwa osobne projekty (listopad 2009 – IASB i maj 2010 – FASB ). Od początku prac zasadnicza zmiana miała polegać na zastąpieniu modelu strat poniesionych przez model strat oczekiwanych (ang. expected loss). Oznacza to, że w sprawozdaniu finansowym należałoby ujmować wszystkie straty odnoszące się do bieżącego portfela kredytowego, zarówno te już zidentyfikowane, jak i te wynikające ze zdarzeń przyszłych. W szczególności zaksięgowanie rezerwy nie musiałoby być, tak jak to ma miejsce obecnie, poprzedzone identyfikacją zdarzenia powodującego stratę, a to z kolei oznacza, że odpisy na ryzyko kredytowe byłyby rozpoznawane wcześniej niż dotychczas. Według pierwotnych założeń IASB (pierwszy projekt, ED 2009) początkowe straty oczekiwane miały redukować przychody odsetkowe przez okres życia należności kredytowych, przyjmując, że na dzień udzielenia kredytu ryzyko ich wystąpienia zostało uwzględnione w marży odsetkowej, a zatem nie ma potrzeby dokonywania odpisów w dniu początkowego ujęcia.

W wyniku dalszych konsultacji oraz dążąc do unifikacji zasad pomiędzy MSSF i amerykańskimi standardami rachunkowości (US GAAP) w styczniu 2011 r. został wydany wspólny suplement do uprzednio opublikowanych propozycji (SD 2011), w którym wprowadzono podział portfela kredytowego na tzw. złą księgę (ang. bad book), dla której straty oczekiwane należałoby rozpoznawać niezwłocznie oraz dobrą księgę (ang. good book), dla której właściwe jest rozpoznawanie strat oczekiwanych rozłożone w czasie. Propozycja ta nie spotkała się jednak z pozytywnym odbiorem uczestników rynku, którzy krytykowali zbyt skomplikowane zasady, szczególnie dla dobrej księgi oraz zgłaszali trudności w operacyjnym wdrożeniu modelu.

Dalsza ewolucja wspólnej koncepcji trwała do połowy 2012 r., kiedy to w wyniku odpowiedzi otrzymanych przez FASB od uczestników amerykańskiego rynku wspólny projekt został zawieszony. W efekcie najnowsze wersje projektów powstały odrębnie i nie zapewniają jednolitego podejścia.

Najnowsze propozycje

Najnowszy projekt IASB Instrumenty Finansowe: Oczekiwane Straty Kredytowe (ED/2013/3) został opublikowany w marcu bieżącego roku i stanowi część standardu MSSF 9 Instrumenty Finansowe, który ma zastąpić MSR 39 Instrumenty Finansowe: Ujmowanie i Wycena, po opracowaniu i zatwierdzeniu wszystkich faz nowego standardu. Nieco wcześniej, w grudniu 2012 r., swoją propozycję pt. Instrumenty Finansowe – Straty Kredytowe (temat 825-15 według kodyfikacji US GAAP) opublikowała FASB.W obu przypadkach okres konsultacyjny został zakończony, jednak nie wyznaczono jeszcze daty wejścia w życie nowych zasad.

MSSF – podejście dualne

Projekt IASB jest rodzajem kompromisu pomiędzy wcześniejszymi propozycjami, które w oparciu o ekonomikę działalności kredytowej zmierzały do ujmowania pierwotnych strat oczekiwanych poprzez korektę odsetek, a ich skomplikowaniem i kosztami operacyjnego wdrożenia. Zasadniczo zakłada on podział portfela kredytowego na dwie ...