Prawo: Zmiany w zasadach przyjęcia spadku

Jan Ziomek

Przypomnijmy – głosowanie nad dwoma połączonymi do wspólnego rozpoznania projektami, które dotyczą fundamentalnych zasad prawa spadkowego przeprowadzono podczas posiedzenia Sejmu RP 6 lutego 2015 r. Chodzi o poselski projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (druk sejmowy numer 990) oraz drugi, rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy 2707). Ten połączony projekt wprowadza szereg zmian w zakresie prawa spadkowego i z tego względu warto się im bliżej przyjrzeć i porównać z dotychczasową regulacją zmienianej ustawy – Kodeksu cywilnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.).

Przyjęcie spadku

Pierwsza z istotnych zmian dotyczy sposobu, w jaki będziemy dziedziczyli. W chwili obecnej każdy spadkobierca ma od chwili dowiedzenia się o tytule powołania 6 miesięcy na złożenie oświadczenia o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku. Przyjęcie może być dokonane w dwojakiej formie: wprost (bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe) oraz z dobrodziejstwem inwentarza (z ograniczeniem odpowiedzialności spadkobiercy do wartości czynnej spadku). Jeśli spadkobiercą jest małoletni, to obowiązująca ustawa przewiduje, że dziedziczy on zawsze z dobrodziejstwem inwentarza. Gdy jeden ze spadkobierców przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza, pozostali również dziedziczą z dobrodziejstwem inwentarza.

Rozwiązanie, w myśl którego dochodzi z mocy ustawy do dziedziczenia wprost bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe z możliwością złożenia stosownego oświadczenia o przyjęciu z dobrodziejstwem inwentarza zostało wprowadzone przez ustawodawcę świadomie, w celu zmuszenia spadkobierców do jak najszybszego załatwienia spraw spadkowych (odwlekanie złożenia oświadczenia czy niepodejmowanie jakichkolwiek działań wpływa negatywnie na interes potencjalnych wierzycieli, bowiem może dochodzić do obniżenia wartości aktywów pozostawionych przez spadkodawcę z równoczesnym wzrostem pasywów np. poprzez narastanie odsetek).

Spis a wykaz inwentarza

Nieodłącznym elementem w przypadku dziedziczenia z dobrodziejstwem inwentarza jest spis inwentarza, który ma na celu umożliwienie oszacowania wartości czynnej i biernej spadku. Spis inwentarza jest dokumentem sporządzanym zgodnie z § 1 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie szczegółowego trybu postępowania przy zabezpieczaniu spadku i sporządzaniu spisu inwentarza z dnia 1 października 1992 r. (Dz. U. Nr 92, poz. 411) przez komornika lub inny organ, w którego obrębie znajdują się rzeczy podlegające zabezpieczeniu lub wciągnięciu do spisu inwentarza. Osobą sporządzającą może być również komornik skarbowy. Koszty wiążące się tymi czynnościami nie są małe. Za każdą rozpoczętą godzinę pracy komornika sądowego zgodnie z art. 53 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. 2011 Nr 231, poz. 1376), wynoszą 10 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, czyli obecnie około 374 zł.

Projektodawcy dla uniknięcia wysokich kosztów postępowania zaproponowali mechanizm „prywatnego spisu inwentarza”. Zgodnie z proponowanym art. 10311 k.c. spadkobierca, który przyjął spadek, zapisobierca windykacyjny i wykonawca testamentu mogą w sądzie lub przed notariuszem ...