Prawo: Prywatyzujmy hipoteki

Jan M. Fijor

Co prawda, zaszczytu dostąpią tylko nieliczni, ale za to najważniejsi uczestnicy rynku obrotu nieruchomościami: notariusze i komornicy. Potem, pod koniec 2010 r. księgi wieczyste przez internet będzie mógł przeglądać każdy. Udostępnienie ksiąg wieczystych w internecie to z pewnością duże ułatwienie dla obywateli, a przede wszystkim ważny krok na drodze poprawy bezpieczeństwa i sprawności transakcji. Do tej pory, bez większych przeszkód można było jedną nieruchomość sprzedać kilkakrotnie, gdyż między momentem sprawdzenia księgi wieczystej a dniem zawarcia transakcji (aktu notarialnego) mijały nieraz tygodnie, w czasie których nieuczciwy sprzedający mógł zawrzeć kilka innych aktów. Pisaliśmy o tym w „Kurierze” półtora roku temu. Odtąd informacja na temat zawartości księgi wieczystej będzie bardziej aktualna.

Będzie albo i nie będzie, gdyż problem nie leży w dostępie do zawartości księgi, czyli rejestru prawa własności danej nieruchomości, lecz w aktualności informacji. A ta, niestety, pozostawia wiele do życzenia. Dlaczego? Ponieważ nadal obowiązuje niewydajny i ślamazarny system oparty na monopolu państwa, w tym konkretnym przypadku, na monopolu sądów zajmujących się aktualizacją ksiąg wieczystych. Dlatego do pełnego bezpieczeństwa transakcji, czyli bieżącej aktualizacji wpisu, wciąż droga daleka. 

Przypomnę tylko to, co pisałem w kwietniu 2008 r.: „Polski rynek nieruchomości, mimo całej swej opresyjności podatkowej, mimo zdominowania go przez setki regulacji, zakazów i nakazów ograniczających prawo własności na rzecz państwa jest jednym wielkim polem minowym. Aż dziw bierze, że tak wielu udaje się przez nie przejść bez utraty członków. Inna sprawa, za co każdy z nas, kupując nieruchomość, płaci państwu haracz w wysokości 2 proc. jej wartości? Za system, jaki stworzyło i którego tak skrzętnie chroni, rząd powinien każdemu z nas płacić wysokie odszkodowania”.Od tego czasu nie poprawiło się. Monopol państwa kwitnie, a wraz z nim rosną zaległości i wiele innych problemów.

Racjonalna demonopolizacja

Prawo wyłączności na prowadzenie rejestrów własności (księgi wieczyste) – a na tym właśnie polega monopol – nie tylko prowadzi do zaległości i błędów, jego zasadniczą wadą jest kompletny brak odpowiedzialności – reprezentującego państwo – sądu za popełnione błędy. Co prawda, osobie wykorzystującej istniejący (a więc wadliwy) stan rzeczy do popełnienia oszustwa grozi odpowiedzialność karna, ale nawet w takim przypadku ciężar dowodowy i procesowy spoczywa na ofierze, czyli poszkodowanym przez błędy w księgach wieczystych.

W Stanach Zjednoczonych, które dla młodej polskiej gospodarki powinny być wzorcem, podobny państwowy system rejestracji tytułu własności istniał od 1853 r. W stanie Illinois, który osobiście dobrze znam, ...