Prawo: Poprawki potrzebne od zaraz

Paweł Dobrowolski

Rosnąca rzesza obywateli chowa się przed komornikiem i wierzycielami w szarej strefie, a wierzyciele zmuszeni są przez prawo do ściągania długów, o których wiedzą, że są nieściągalne. Z każdym miesiącem rośnie liczba tych, których zobowiązania przekraczają majątek oraz przyszłe dochody. Jeśli nie powstanie upadłość konsumencka, która będzie w stanie im pomóc, to ta grupa doczeka się w końcu populistycznego wybawcy. A ten zaszkodzi nie tylko dłużnikom popadłym w spiralę zadłużenia, ale również polskim bankom i obrotowi gospodarczemu. Naprawa niedziałającej, niesprawiedliwej i niewydajnej upadłości konsumenckiej staje się zatem konieczna. Na szczęście powtarzamy błędy popełnione w ostatnim ćwierćwieczu w Europie Zachodniej. Naprawienie upadłości konsumenckiej w naszym kraju jest dosyć proste. Mamy gotowe wzorce z UE, gdzie skutecznie poprawiono podobne ustawy.

Wzorce z Zachodu

Od lat 70. ub. wieku państwa Europy Zachodniej najpierw doświadczyły wzrostu dostępności kredytu, a następnie borykały się z rosnącą liczbą niewypłacalnych konsumentów. Od 1984 r. zatem uchwalały ustawy o upadłości konsumenckiej, zazwyczaj na początku restrykcyjne i zawierające mocny element potępienia moralnego wobec nadmiernie zadłużonych klientów banków. Z czasem jednak wyszło na jaw, że większość niewypłacalnych to osoby ubogie o niskim majątku i dochodach, którym nie poszczęściła się ekonomiczna gra zakupu na kredyt. Po latach okazało się, że wyłączenie konsumentów z redukcji zadłużenia w procesie upadłości konsumenckiej skutkuje jego wykluczeniem z oficjalnego obiegu gospodarczego… A to nie przynosi oczekiwanych korzyści moralnych. W rezultacie kolejne państwa europejskie liberalizowały dostęp do upadłości konsumenckiej i zmniejszały jej dolegliwość.

Na razie powtarzamy nad Wisłą błędy Europy Zachodniej. Co gorsza, robimy to w sposób dość skrajny i niestety przewidywalny. Rok temu w jednym z raportów pisałem: „Niedawno uchwalona w Polsce ustawa o upadłości konsumenckiej, podobnie jak pierwsze ustawy europejskie, jest niezwykle restrykcyjna. Tylko niewielki odsetek niewypłacalnych polskich konsumentów będzie mógł skorzystać z dobrodziejstwa nowego początku za pomocą upadłości i to przy niezwykle wysokim koszcie. Ponadto ustawa w ogóle nie dotyka kwestii odpowiedzialności kredytodawców za udzielanie niespłaconych kredytów – brakuje w niej jakichkolwiek mechanizmów zachęcających kredytodawców do społecznie pożytecznego odróżniania mniej i bardziej wiarygodnych kredytobiorców”.

Pomyliłem się tylko w jednym. Sądziłem, że ustawa w niewielkim, ale jednak w pewnym, być może liczony kilkuset osobami, stopniu przyczyni się do rozładowania narastającego problemu dłużników winnych więcej, niż kiedykolwiek będą w stanie spłacić. Niestety jest znacznie gorzej, o czym świadczy zaledwie kilkanaście upadłości konsumenckich przeprowadzonych przez rok jej funkcjonowania w Polsce.

Dla dobra naszej gospodarki i społeczeństwa upadłość konsumencką należy naprawić tak, aby była ona procesem półautomatycznym, dostępnym dla wszystkich niewypłacalnych konsumentów, opartym na standardowych procedurach. Sędzia powinien tylko nadzorować poprawność przeprowadzenia upadłości, a nie szczegółowo badać, czy niewypłacalny konsument zasługuje na skorzystanie z upadłości. Poprawnie skonstruowana ustawa o upadłości:

• Dopuści upadłość każ...