Prawo: Nowy instrument jednolitego rynku w Unii Europejskiej

Piotr Gałązka

Rozporządzenie ma na celu przyczynienie się do rozwoju rynku wewnętrznego UE, a także stworzenia w zakresie egzekucji rzeczywistego europejskiego obszaru wymiaru sprawiedliwości w sprawach cywilnych. Ponadto ma ułatwić przedsiębiorstwom i obywatelom, w szczególności małym i średnim przedsiębiorstwom, dochodzenie transgranicznych roszczeń oraz zwiększenie skuteczności egzekwowania orzeczeń w sprawach cywilnych i handlowych dotyczących transgranicznych sporów, a przez to zmniejszenie ryzyka związanego z zawieraniem transgranicznych transakcji handlowych, zwiększenie pewności osób zawierających takie transakcje, zwiększenie dyscypliny płatniczej dłużników w sytuacjach transgranicznych i zachęcanie w ten sposób do większej aktywności gospodarczej w kontekście transgranicznym

W punkcie 5 preambuły rozporządzenia przeczytać można, że (…) korzystanie z krajowych środków zabezpieczających w sprawach mających skutki transgraniczne może okazać się uciążliwe, szczególnie w przypadku, gdy wierzyciel stara się o zabezpieczenie kilku rachunków bankowych prowadzonych w różnych państwach członkowskich. Zatem konieczne i właściwe wydaje się przyjęcie wiążącego i mającego bezpośrednie zastosowanie aktu prawnego Unii, ustanawiającego nową procedurę unijną umożliwiającą w sprawach transgranicznych zabezpieczenie w sprawny i szybki sposób środków przechowywanych na rachunkach bankowych.

Pojęcie nakazu i zakres stosowania

Na początku należy powiedzieć, że rozporządzenie ustanawia unijne postępowanie umożliwiające wierzycielowi uzyskanie europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym, który ma nie dopuścić do tego, by późniejsze wykonanie roszczenia wierzyciela zostało narażone na szwank przez zbycie, przelanie lub wycofanie – do kwoty określonej w nakazie – środków przechowywanych przez dłużnika lub w jego imieniu na rachunku bankowym prowadzonym w jednym z państw członkowskich (art. 1 rozporządzenia). Stanowi zatem alternatywę dla środków zabezpieczających przewidzianych w prawie krajowym.

Rozporządzenie ma zastosowanie do roszczeń pieniężnych w transgranicznych sprawach cywilnych i handlowych, określonych w jego art. 3. Według wspomnianego przepisu sprawa transgraniczna to taka, w której rachunek bankowy lub rachunki bankowe, które mają zostać objęte nakazem zabezpieczenia, prowadzone są w państwie członkowskim innym niż (a) państwo członkowskie sądu, do którego zwrócono się z wnioskiem o wydanie nakazu zabezpieczenia; lub (b) państwo, w którym wierzyciel ma miejsce zamieszkania.

Jeśli chodzi o wyłączenia, to określa je art. 2 ust. 2-4. Rozporządzenie nie obejmuje w szczególności spraw skarbowych, celnych czy administracyjnych ani odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania w wykonywaniu władzy publicznej. Ponadto wyłącza stosowanie nakazu w sprawach postępowania polubownego, ubezpieczeń społecznych, dziedziczenia oraz upadłości i restrukturyzacji. Co równie istotne, rozporządzenia nie można stosować do rachunków prowadzonych w bankach centralnych lub przez te banki, gdy działają one jako władze monetarne.

Uzyskanie nakazu

Nakaz można uzyskać zarówno przed wszczęciem postępowania przez wierzyciela, jak i na każdym etapie postępowania do momentu wydania orzeczenia albo zatwierdzenia lub zawarcia ugody sądowej, a także po uzyskaniu przez wierzyciela orzeczenia, na mocy którego wymaga się od dłużnika zapłaty roszczenia wierzyciela.

Jeśli chodzi o jurysdykcję przy wydaniu nakazu, to co do zasady, gdy wierzyciel nie otrzymał jeszcze orzeczenia, ugody sądowej lub dokumentu urzędowego, mają ją sądy państwa członkowskiego właściwe do orzekania w sprawie głównej zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami dotyczącymi właściwości. Jednakże, gdy dłużnikiem jest konsument, jurysdykcję do wydania nakazu mają wyłącznie sądy państwa członkowskiego, w którym ma on miejsce zamieszkania.

Po wydaniu orzeczenia, jurysdykcję do wydania nakazu mają sądy państwa, w którym wydano orzeczenie. Analogicznie, gdy podstawą roszczenia jest dokument urzędowy – wówczas właściwe są sądy państwa członkowskiego, które dokument wydało.

Artykuł 7 rozporządzenia określa warunki wydania nakazu zabezpieczenia. Stanowi on, że sąd wydaje nakaz, jeśli wierzyciel przedłożył wystarczające dowody, by przekonać sąd, że istnieje pilna potrzeba zastosowania środka zabezpieczającego w formie nakazu zabezpieczenia, ponieważ istnieje realne ryzyko, że bez takiego środka późniejsze dochodzenie roszczenia wierzyciela wobec dłużnika będzie niemożliwe lub znacząco utrudnione. Ponadto, gdy wierzyciel nie posiada jeszcze orzeczenia, ugody bądź dokumentu urzędowego, zobowiązany jest przedstawić dowody niezbędne do przekonania sądu, że może wygrać w sprawie głównej przeciwko dłużnikowi.

Zasady postępowania

Postępowanie w sprawie wydania nakazu jest co do zasady procedurą pisemną (art. 9 ust. 1), a zatem przeprowadzane jest posiedzenie niejawne – sąd wydaje postanowienie w tym przedmiocie na podstawie informacji i dowodów przedstawionych przez wierzyciela. Art. 9 ust. 2 rozporządzenia określa jednak, że możliwe jest przeprowadzenie posiedzenia, na którym wierzyciel oraz zgłoszeni przez niego świadkowie zostaną przesłuchani.

Decyzja w sprawie wydania nakazu jest wydawana niezwłocznie, lecz nie później niż w terminach wskazanych w art. 18. Wynoszą one 10 dni, ...