Prawo i legislacja: Pranie na nowo przeprane

Paweł Bieżuński

Przypomnijmy: ustawa z 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu (potocznie zwana ustawą przeciwdziałającą praniu brudnych pieniędzy) nałożyła głównie na banki wiele zupełnie nowych obowiązków, związanych z rejestracją i wstrzymaniem (blokowaniem) wykonania podejrzanych transakcji. Jednocześnie bank został poddany, w zakresie wykonywania obowiązków płynących z ustawy o praniu brudnych pieniędzy, kontroli ze strony Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. Jak wynika już z samej nazwy, głównym celem ustawy jest walka z wprowadzaniem do obrotu finansowego nielegalnych środków. Stąd też obowiązki nałożone na uczestników obrotu finansowego, czyli przede wszystkim banki.

W Sejmie pojawił się projekt nowelizacji ustawy, datowany na 2 grudnia 2008 r., wdrażający dyrektywę 2005/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 26 października 2005 r. w sprawie przeciwdziałania korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu.

Procedura kontrola

W obecnym brzmieniu ustawy (była wielokrotnie nowelizowana) banki poddane są kontroli pod kątem przestrzegania nałożonych na nie obowiązków. Kontrolę przeprowadzają kontrolerzy Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. Uprawnienia kontrolera są stosunkowo duże: ma on m. in. prawo wstępu do pomieszczeń i wglądu do dokumentów, swobodnego poruszania się po terenie instytucji. Przysługuje mu także ochrona przewidziana dla funkcjonariusza publicznego w Kodeksie karnym. Wyniki kontroli sporządzane są w formie protokołu pokontrolnego. Protokół ten przedkładany jest kierownikowi kontrolowanej jednostki (banku) w terminie 30 dni od zakończenia pracy. Jaka jest treść protokołu? Winien on zawierać ustalenia stanu faktycznego, ocenę kontrolowanej działalności (pod kątem wykonywania obowiązków ustawowych), a także stwierdzone nieprawidłowości i wskazanie osób odpowiedzialnych za nie. Protokół pokontrolny w tej sytuacji musi zawierać także wnioski zmierzające do usunięcia nieprawidłowości. Kierownik kontrolowanej instytucji ma prawo do zgłoszenia umotywowanych zastrzeżeń co do treści protokołu pokontrolnego. Ma na to 14 dni od chwili otrzymania protokołu. Generalny Inspektor Informacji Finansowej ustosunkowuje się do nich w terminie 30 dni od otrzymania zastrzeżeń. Warto podkreślić, że 14 dniowy termin nie podlega przywróceniu, więc uchybienie temu terminowi prowadzi do braku możliwości zgłoszenia jakichkolwiek uwag do treści protokołu. W obecnym brzmieniu ustawy kontrola jest jednoinstancyjna, wcześniej przysługiwało instytucjom zobowiązanym odwołanie do Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. Dlatego tak ważne jest zachowanie 14-dniowego terminu do wniesienia zastrzeżeń do protokołu.

Co ciekawe, brak jest de lege lata przepisu umożliwiającego zastosowanie jakiejś sankcji przez Generalnego Inspektora wobec instytucji, która zwyczajnie zignoruje wnioski zawarte w protokole. Ustawa przewiduje jedynie sankcje karne za zupełnie niewykonywanie obowiązków ustawowych, np. uniemożliwianie kontroli, nierejestrowanie transakcji czy też zaniechanie prowadzenia wewnętrznych procedur zapobiegających wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł. W przypadku innych naruszeń Generalny ...