Polska uniknęła pułapki średniego rozwoju?

Jak zauważyli Autorzy raportu, PKB per capita w Polsce wzrosło z poziomu 13,5% do 26% PKB per capita USA.

Średniozamożne kraje tkwią w pułapce średniego dochodu (ich dochód nigdy nie przekroczył 10% poziomu USA).

Od 2018 roku Polska przeskoczyła z poziomu LMIC (mniej niż średnio zamożne gospodarki) do HIC (zamożne gospodarki), choć dystans do naszych „sąsiadów” pozostaje znaczący.

Kraje takie jak Czechy, Estonia, czy nawet Litwa – osiągają obecnie (dane na koniec 2022 r.) wyższy poziom PKB per capita niż Polska. Należy mieć jednak na uwadze to, że kraje te w 1990 roku również były bardziej zamożne niż Polska.  

Pułapka średniego dochodu – konsekwencje

Autorzy raportu wskazują, że wiele państw nie będzie w stanie nawet w długiej perspektywie osiągnąć poziomu zamożności zbliżonego do poziomu osiąganego w USA. Wynika to właśnie „z wpadnięcia” w pułapkę średniego rozwoju.

Wraz ze wzrostem zamożności w krajach średniozamożnych, przyrosty PKB w kolejnych latach mogą być niższe, co uniemożliwi im nadganianie dystansu w stosunku do USA.

Z drugiej strony, Autorzy wskazują, że Polska, przy założeniu utrzymania dotychczasowych trendów i wzrostu PKB powyżej 3% r/r, będzie w stanie osiągnąć poziom PKB per capita analogiczny jak w USA bez uszczerbku na dynamice wzrostu PKB.

Czytaj także: MFW zaniepokojony niskim poziomem inwestycji w Polsce

Zamożność gospodarki a indeks złożoności produkcji

Kluczem do budowania zamożności gospodarek jest zwiększenie złożoności ich produkcji (wyższa dywersyfikacja, innowacyjność i „wyrafinowanie”).

Jednoznacznie wskazuje na to kierunek zależności pomiędzy zamożnością gospodarki (zmienna objaśniająca) a indeksem złożoności produkcji przedstawiony na poniższym rysunku.

Zamożność gospodarki a pracownicy wykwalifikowani

Udział wysoko wykwalifikowanych pracowników ma statystycznie istotne znaczenia dla budowania zamożności gospodarek. Autorzy raportu wskazują, że w mniej zamożnych krajach udział wysoko wykwalifikowanych pracowników jest wyraźnie niższy niż w przypadku gospodarek zamożnych.

Autorzy podkreślają, że jest to swego rodzaju pułapka, w której występuje mechanizm sprzężenia zwrotnego. Budowanie zamożności gospodarek wymaga wysoko wykwalifikowanych pracowników. Z kolei aby na rynku było wielu wykwalifikowanych pracowników, gospodarka musi być wystarczająco zamożna, aby ich wyszkolić oraz utrzymać (ryzyko migracji).

Czytaj także: Po 20 latach Polska jest czempionem w wykorzystywaniu funduszy UE

Zamożność gospodarki a innowacje, programy badawcze

Autorzy raportu zwracają również uwagę, na to że kraje o niższych dochodach dzieli przepaść w stosunku do krajów o wysokich dochodach w zakresie innowacyjności oraz zdolności badawczych.

Według obliczeń Banku Światowego, 93% innowacyjnych technologii zlokalizowanych jest w zamożnych krajach, zaś w przeliczeniu na milion mieszkańców, 73% naukowców prowadzi badania w zamożnych gospodarkach.

Autorzy zwracają również uwagę, że w zamożnych gospodarkach znacznie częściej wykorzystuje się zagraniczne technologie. Z kolei w mniej zamożnych krajach i w średnio zamożnych gospodarkach prawdopodobnie barierą dla wykorzystania zagranicznych technologii pozostają niskie kompetencje pracowników i niski poziom w zakresie ochrony własności intelektualnej.

Jednocześnie, jak podkreślają Autorzy raportu, kraje zamożne i kraje o dochodzie wyższym od średniej tworzą 91,1% światowego PKB oraz generują 83,8% zanieczyszczeń przy 50,8% populacji ludności.