Pięć najważniejszych zmian w nowej Ustawie AML
W odpowiedzi na wyzwania związane z AML, takie jak np. rosnący rynek walut wirtualnych, nowe sposoby ukrywania majątku oraz trudności w identyfikacji beneficjentów rzeczywistych, Komisja Europejska wydała piątą dyrektywę AML (dyrektywa 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r.).
W związku z krótkim terminem wejścia w życie zmian, instytucje podlegające reżimowi AML powinny przygotować się na nowelizację procedur oraz procesów dotyczących AML/KYC już w najbliższych miesiącach
Prace nad nowelizacją Ustawy AML, mające na celu wdrożenie piątej dyrektywy AML są już na zaawansowanym etapie legislacyjnym (aktualnie Projekt został przekazany do podpisu Prezydentowi).
Nowa ustawa AML rozszerza katalog instytucji obowiązanych
Jedną z wprowadzanych nowelizacją Ustawy zmian jest rozszerzenie katalogu instytucji obowiązanych. Będą nimi przedsiębiorcy, których podstawową działalnością gospodarczą jest świadczenie usług polegających na sporządzaniu deklaracji, prowadzeniu ksiąg podatkowych, udzielaniu porad lub opinii z zakresu przepisów prawa podatkowego lub celnego, jednocześnie nie działający jako doradcy podatkowi lub biegli rewidenci (ci już są objęci Ustawą).
Przepisy Ustawy po nowelizacji będą miały zastosowanie tylko w przypadku, gdy wartość transakcji lub szeregu powiązanych ze sobą transakcji wynosić będzie co najmniej 10 000 EUR
Co więcej, przedsiębiorcy, którzy zostaną ustanowieni pełnomocnikami w sprawach podatkowych także zostaną uznani za instytucję obowiązaną. Katalog instytucji obowiązanych zostanie poszerzony także o przedsiębiorców prowadzących działalność polegającą na obrocie lub pośrednictwie w obrocie dziełami sztuki, przedmiotami kolekcjonerskimi oraz antykami w tym, gdy handel taki jest prowadzony przez galerie sztuki i domy aukcyjne.
Ponadto status instytucji obowiązanej będzie przyznany osobom przechowującym czy handlującym dziełami sztuki lub występującym w charakterze pośredników, gdy działalność taka prowadzona jest przez wolne porty (rodzaj strefy wolnocłowej, gdzie towary, w tym dobra o znacznej wartości takie, jak antyki lub dzieła sztuki mogą być przechowywane przez dowolny czas, bez obowiązku uiszczenia podatków lub ceł).
Przepisy Ustawy po nowelizacji będą miały zastosowanie tylko w przypadku, gdy wartość transakcji lub szeregu powiązanych ze sobą transakcji wynosić będzie co najmniej 10 000 EUR.
Zmiany dotyczące Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych
Projekt rozszerza katalog podmiotów zobligowanych do ujawnienia w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) swojego beneficjenta.
Kara w wysokości do 1 mln złotych dotyczyć będzie nie tylko niedopełnienia obowiązku zgłoszenia danych do CRBR, ale również podania danych niezgodnych ze stanem faktycznym
Zgodnie z Projektem, oprócz dotychczas wymienionych w ustawie niektórych spółek prawa handlowego obowiązek ten będzie dotyczył także: trustów (z ograniczeniem do tych, których powiernicy mają miejsce zamieszkania albo nawiązują stosunki gospodarcze czy nabywają nieruchomość w Polsce, w imieniu lub na rzecz trustu), spółek partnerskich, spółek i spółdzielni europejskich, europejskich zgrupowań interesów gospodarczych, stowarzyszeń podlegających wpisowi do KRS oraz fundacji.
Dodatkowo, zgodnie z nowymi przepisami, instytucje obowiązane będą musiały zgłaszać wszystkie posiadane przez beneficjenta rzeczywistego obywatelstwa, co ma zaadresować ryzyka związane z nierezydentami.
W Projekcie uściślono także przepisy dotyczące sankcji. Kara w wysokości do 1 mln złotych dotyczyć będzie nie tylko niedopełnienia obowiązku zgłoszenia danych do CRBR, ale również podania danych niezgodnych ze stanem faktycznym.
Działalność w zakresie walut wirtualnych tylko po uzyskaniu wpisu do nowego rejestru
Jedną z ważniejszych nowości wprowadzanych przez Projekt jest utworzenie nowego rejestru, do którego wpis będą musiały uzyskać wszystkie podmioty prowadzące działalność w zakresie walut wirtualnych, po spełnieniu określonych w Projekcie warunków.
Wpis do rejestru będą musieli uzyskać przedsiębiorcy (niezależnie od formy prawnej) zajmujący się: wymianą pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi, wymianą pomiędzy walutami wirtualnymi, pośrednictwem w wymianie pomiędzy walutami wirtualnymi i środkami płatniczymi lub pomiędzy walutami wirtualnymi oraz prowadzeniem rachunków zapewniających osobom uprawnionym możliwość korzystania z jednostek walut wirtualnych, w tym przeprowadzania transakcji i ich wymiany.
W ramach uzyskania wpisu do rejestru, Ustawa nakłada wymóg wykazania wcześniejszej niekaralności w zakresie niektórych przestępstw. Projekt nakłada również warunek posiadania wiedzy lub doświadczenia związanego z działalnością w zakresie walut wirtualnych (ukończenia odpowiedniego szkolenia/kursu lub wykonywania przez okres co najmniej roku czynności związanych z działalnością w zakresie walut wirtualnych).
Jedną z ważniejszych nowości wprowadzanych przez Projekt jest utworzenie nowego rejestru, do którego wpis będą musiały uzyskać wszystkie podmioty prowadzące działalność w zakresie walut wirtualnych
Zgodnie z obecnym brzmieniem Projektu, wpis do Rejestru dokonywany będzie na podstawie wniosku przedsiębiorcy wniesionego w formie elektronicznej. Wpisu dokonywać będzie organ właściwy w terminie 14 dni od dnia wpływu wniosków o wpis wraz z oświadczeniami. Ponadto na przedsiębiorców podlegających obowiązkowi uzyskania wpisu nałożony został obowiązek poinformowania organu właściwego o zmianie danych podlegających wpisowi do rejestru w terminie 14 dni od zajścia zmiany.
Prowadzenie działalności w zakresie walut wirtualnych bez uzyskania wpisu ma podlegać karze pieniężnej do wysokości 100.000 PLN.
Czytaj także: Ważna zmiana dla rynku sztuki w rządowym projekcie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu
Najważniejsze zmiany w obszarze pozyskiwania wiedzy na temat klienta (Know Your Customer)
Projekt wprowadza również zmiany w zakresie procesu Know Your Customer (KYC). Doprecyzowana została m.in. definicja beneficjenta rzeczywistego. Po wejściu w życie planowanych zmian, instytucje obowiązane będą musiały upewnić się, że rozpoznały wszystkich beneficjentów rzeczywistych klienta.
W Projekcie dąży się także do stworzenia ram prawnych dla trustów i zbliżonych porozumień prawnych tak, aby odpowiadały one faktycznemu działaniu i strukturze kontroli takich podmiotów. Z tego względu, jako beneficjentów rzeczywistych trustu będzie należało rozpoznać szerszy katalog osób, niż miało to miejsce na gruncie obowiązującej ustawy.
Instytucje obowiązane będą musiały upewnić się, że rozpoznały wszystkich beneficjentów rzeczywistych klienta
Obywatelstwo beneficjenta rzeczywistego nie będzie już niezbędne do jego identyfikacji, jednakże, instytucja obowiązana będzie mogła się posługiwać tą informacją, o ile wcześniej wejdzie w jej posiadanie.Dodatkowo, instytucje obowiązane nie tylko będą musiały przeprowadzić pełną identyfikację struktury własności i kontroli klienta oraz jego beneficjentów rzeczywistych, ale również zgromadzić dodatkowe dokumenty potwierdzające wykonanie przez nie niezależnej weryfikacji w tym zakresie.
Ważną zmianą wprowadzoną jest także zakaz polegania przez instytucje obowiązane wyłącznie na wyciągu z CRBR, gdy te dokonywać będą identyfikacji beneficjenta rzeczywistego klienta. Ponadto, zgodnie z Projektem nowelizacji, instytucje obowiązane powinny odnotowywać rozbieżności pomiędzy informacjami zgromadzonymi w rejestrze a ustalonymi przez nie informacjami o beneficjencie rzeczywistym i podejmować czynności w celu wyjaśnienia zidentyfikowanych odmienności.
Co jeszcze bardziej istotne, będą musiały przekazywać właściwemu organowi ds. rejestru zweryfikowaną informację o tych rozbieżnościach wraz uzasadnieniem i odpowiednią dokumentacją. W praktyce więc ciężar odpowiedzialności za dbałość o poprawność i aktualność danych zgromadzonych w rejestrze zostanie przynajmniej w części przeniesiony na instytucje obowiązane.
Projekt przewiduje również szereg zmian w zakresie stosowania środków bezpieczeństwa finansowego zarówno w kontekście nawiązywania relacji z nowymi klientami, jak i w ramach cyklicznego monitoringu klienta. Instytucje obowiązane zajmujące się m.in. obrotem kryptowalutami lub umożliwiające prowadzenie rachunku dającego możliwość korzystania z jednostek walut wirtualnych będą musiały stosować środki bezpieczeństwa finansowego także wtedy, gdy w ramach stosunków gospodarczych zostanie przeprowadzana transakcja okazjonalna z wykorzystaniem waluty wirtualnej o równowartości 1000 euro lub większej.
Zgodnie z nowymi przepisami, przesłanki stosowania środków bezpieczeństwa finansowego w ramach cyklicznego monitoringu staną się znacznie bardziej sformalizowane, gdyż obejmować będą następujące sytuacje: zmiana uprzednio ustalonego charakteru lub okoliczności stosunków gospodarczych, zmiana uprzednio ustalonych danych dotyczących klienta lub beneficjenta rzeczywistego oraz konieczność weryfikacji informacji dotyczących beneficjentów rzeczywistych, w szczególności w sytuacji, gdy obowiązek taki wynikał z przepisów ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami.
Zgodnie z treścią Projektu, procedury instytucji obowiązanej powinny być regularnie aktualizowane i dostosowywane do zmieniającego się prawa, otoczenia regulacyjnego oraz rozpoznanych w organizacji zagrożeń płynących z ryzyka wykorzystania struktur do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.
Czytaj także: Raport: Horyzonty Bankowości 2021 | PRANIE PIENIĘDZY | AML w czasach zarazy
Nowe uprawnienia i obowiązki Generalnego Inspektora Informacji Finansowej oraz Komisji Nadzoru Finansowego
Jedną ze zmian, jakie przewidują nowe przepisy, jest poprawa jakości rocznych sprawozdań GIIF. Ustawa nakłada bowiem na niego obowiązek zbierania dodatkowych informacji, które będą dotyczyć m.in. liczby zapytań od zagranicznych jednostek analityki finansowej a także środków finansowych i zasobów ludzkich będących w dyspozycji GIIF w związku z realizacją obowiązków z zakresu AML.
Dodatkowo, w trakcie procesu uzyskania zgody na utworzenie oddziału bądź przedstawicielstwa instytucji obowiązanej w państwie trzecim wysokiego ryzyka, GIIF albo KNF będą opiniować rozwiązania wdrożone przez instytucje, które mają zapewnić przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu w tych oddziałach. Jeśli odpowiedni organ oceni, że przedstawione przez instytucję obowiązaną rozwiązania nie spełniają wymaganych standardów AML / KYC to będzie on mógł odmówić zgody na utworzenie takiego oddziału.
GIIF albo KNF będzie mógł także zażądać przeglądu i zmiany lub wręcz zakończenia relacji korespondenckich[1] instytucji finansowych i kredytowych z bankami korespondencyjnymi w państwie trzecim kwalifikowanym jako państwo wysokiego ryzyka.
Czytaj także: Horyzonty Bankowości | PRANIE PIENIĘDZY – ARIADNEXT | Jak odpowiedzieć na specyficzne wymagania AML KYC?
Podsumowanie
Choć Projekt nowelizacji Ustawy AML nie wprowadza rewolucyjnych zmian, to stanowi on istotne doprecyzowanie i zmianę dotychczasowych przepisów, w szczególności w obszarze identyfikacji beneficjenta rzeczywistego, kontaktu z organami nadzoru oraz katalogu instytucji obowiązanych.
W związku z krótkim terminem wejścia w życie poszczególnych zmian, instytucje podlegające reżimowi AML powinny przygotować się na nowelizację procedur oraz procesów dotyczących AML/KYC już w najbliższych miesiącach.
Rozważając kwestie zmian niezbędnych do wdrożenia, należy również pamiętać o szóstej dyrektywie AML (dyrektywa 2018/1673 z dnia 23 października 2018 r.), której termin wdrożenia do polskiego systemu prawa minął 3 grudnia 2020 r., czy też nowych Wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (EBA) dotyczących czynników ryzyka w zakresie AML.
Najnowsza dyrektywa, choć koncentruje się na środkach karnych, wyznacza także ogólne ramy funkcjonowania systemu nadzoru w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu w Unii Europejskiej.
Z kolei nowe Wytyczne EBA wskazują na aktualne ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu w ramach stosunków gospodarczych i transakcji okazjonalnych, które instytucje obowiązane powinny brać pod uwagę, przeprowadzając analizę ryzyka swoich klientów. Biorąc pod uwagę wdrażane zmiany, jasnym jest, że rok 2021 upłynie pod znakiem aktualizacji procesów dotyczących AML/KYC.
Autorzy tekstu:
Maciej Borsiak,
Tadeusz Chilicki,
Konrad Frąckowiak,
Tomasz Joniec,
Łukasz Łyczko,
Cecylia Królikowska-Sosna.
[1] Przez relacje korespondenckie rozumie się relacje między instytucjami kredytowymi, instytucjami finansowymi, w tym relacje, w ramach których są świadczone podobne usługi przez instytucję będącą korespondentem na rzecz instytucji będącej respondentem, oraz relacje, które zostały ustanowione na potrzeby transakcji dotyczących papierów wartościowych lub na potrzeby transferów środków pieniężnych, źródło: https://sip.lex.pl/orzeczenia-i-pisma-urzedowe/pisma-urzedowe/stanowisko-dotyczace-stosowania-kwestionariusza-185092362
