Pandemia COVID-19 uszczelniła systemy podatkowe krajów Europy Środkowo-Wschodniej

Już po raz ósmy międzynarodowa firma audytorsko-doradcza Mazars opublikowała w tym roku badanie systemów podatkowych w Europie Środkowo-Wschodniej.

Chcąc jak najlepiej służyć inwestorom-obserwatorom regionu, przewodnik podatkowy Mazars dla regionu CEE zawiera analizy i podsumowania zmian podatkowych w 21 krajach, a także wskazuje na dominujące trendy i leżące u ich podstaw strategie podatkowe.

Oprócz Czwórki Wyszehradzkiej, tegoroczna publikacja obejmuje również kraje Europy Południowo-Wschodniej, Rosję, Ukrainę oraz kraje bałtyckie.

Koszty pracy i opodatkowanie dochodów

Badanie 2020 zawiera informacje na temat kosztów pracy, podatków pośrednich, podatku dochodowego od osób prawnych i cen transferowych na badanych rynkach.

Podatki i składki związane z dochodami oraz podatki od zatrudnienia na badanych rynkach będą dalej spadać w 2020 roku, z tym że ich wysokości, w zależności od kraju, bardzo się od siebie różnią. Kraje regionu nie utrzymują jednolitego podejścia do opodatkowania dochodów: niektóre nakładają zryczałtowany podatek dochodowy, inne zaś stosują progresywne stawki podatku dochodowego.

Czytaj także: Tarcza 4.0: przedsiębiorcy będą zwolnieni z podatku minimalnego

Regionalna średnia kosztów pracy, jakie ponosi pracodawca wynosi około 160 proc. kwoty wynagrodzenia netto. Udział kosztów pracodawcy w podatkach i składkach w wynagrodzeniu brutto wynosi średnio tylko 16 proc., ale faktyczna różnica między najniższą a najwyższą wartością przekracza 30 punktów procentowych.

Pokazuje to również ograniczenia przy porównywaniu poszczególnych systemów podatkowych.

Poziom wynagrodzeń, płaca minimalna

Badanie podatków od zatrudnienia ukazało również znaczne różnice między krajami regionu pod względem poziomu wynagrodzeń. Do 2020 roku następował znaczny wzrost płacy minimalnej obliczanej w EUR, przy czym najważniejszy wzrost odnotowano na Ukrainie; to również Ukraina, a także Rumunia i Bułgaria są krajami, gdzie wzrost średniego poziomu płac w sektorze prywatnym był najwyższy, przekroczył bowiem 30 proc., jednak aby uzyskać pełen obraz sytuacji, należy wziąć pod uwagę wahania kursów walut krajowych, które także mogą przyczynić się do odnotowanego wzrostu.

Czytaj także: Polscy przedsiębiorcy będą chcieli być e-rezydentami podatkowymi na Litwie?

Stawki VAT, polski JPK

W przypadku podatku od wartości dodanej, średnia standardowych stawek w regionie wyniosła około 20% w 2020 roku. Zwykła stawka VAT, wynosząca odpowiednio 23%, 25% i 27% obowiązująca odpowiednio w Polsce, Chorwacji i na Węgrzech nadal jest znacząco wysoka; a planowane wcześniej obniżenie tego podatku o 1 punkt procentowy w Chorwacji nie zostało wdrożone w 2020 roku.

‒ Rządy usiłują wykorzystać technologię cyfrową na potrzeby zwalczania oszustw podatkowych. Funkcjonujący w polskim systemie od 2016 roku Jednolity Plik Kontrolny (ang. Standard Audit File for Tax), zawiera zautomatyzowane dane z systemu księgowego i finansowego podatników.

Czytaj także: Dr Sławomir Dudek: uszczelnianie VAT nie sfinansuje nawet 500+

Umożliwiają one organom podatkowym sprawną weryfikację poprawności deklarowanych kwot dochodu i podatku. Plik JPK służy do automatycznej kontroli podatników i ułatwia wykrywanie tzw. pustych faktur, a dzięki nowemu plikowi JPK_VDEK od 1 października 2020 roku, który będzie zawierał dane z deklaracji VAT oraz obecnych plików JPK, kontrola ta będzie jeszcze bardziej szczegółowa ‒ zwróciła uwagę Kinga Baran, Partner w Dziale Doradztwa Podatkowego Mazars.

Podatek CIT, Dyrektywa Rady (UE) ‒ ATAD

Stawka podatku dochodowego od osób prawnych wynosi na badanych rynkach średnio 16%. Jednak różnica między najniższą i najwyższą stawką podatku od osób prawnych w regionie wynosi ponad 20 punktów procentowych. Unia Europejska świadomie dąży do ograniczenia wyścigu podatkowego w państwach członkowskich oraz do stworzenia wspólnych ram podatkowych dla osób prawnych.

Ważnym narzędziem jest tu akt prawny – Dyrektywa Rady (UE) 2016/1164 w sprawie unikania opodatkowania (ATAD). Państwa członkowskie mają obowiązek stosowania większości przepisów powyższej Dyrektywy od 1 stycznia 2019 roku.

‒ Warte uwagi jest również to, w jaki sposób poszczególne kraje dokonały implementacji dyrektywy oraz jak interpretują rozwiązania w niej zawarte. Na przykład polski ustawodawca wykroczył poza ograniczenia określone w ATAD jako standardowe minimum, chcąc zapewnić wyższy poziom ochrony niż ten przewidziany przez dyrektywę.

Przejawia się to m.in. poprzez wprowadzenie rozwiązań z zakresu tzw. exit tax także do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a nie tylko do ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, czego dyrektywa nie przewidywała ‒ stwierdza Kinga Baran.

Standaryzacja zasad brzegowych (kontrolowane przedsiębiorstwa zagraniczne, ang.: Controlled Foreign Corporation, CFC) również jest zawarta w Dyrektywie ATAD.

Jeśli chodzi o podatek dochodowy od osób prawnych, Litwa i Węgry nadal nie pobierają podatku u źródła od dochodów kapitałowych, zaś Albania począwszy od 2019 roku znacznie obniżyła stawkę podatku u źródła od dywidend. Od 2019 roku na Węgrzech dostępne jest podatkowanie grupowe, wcześniej stosowane w Austrii, Polsce oraz Bośni i Hercegowinie.

Czytaj także: Nowy JPK_VAT dopiero od 1 października 2020 r.

Ceny transferowe i podatek od wyjścia

Przepisy dotyczące cen transferowych występowały wcześniej w systemach podatkowych praktycznie wszystkich krajów, z wyjątkiem Czarnogóry i Macedonii Północnej, a ostatnim krajem, w którym wprowadzono obowiązek dokumentowania, była Bułgaria.

Ten obowiązek dokumentacji ostatnio się zmienił. Podstawowym celem wymogu Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) dotyczącego standardów sprawozdawczości z rozbiciem na poszczególne kraje (ang.: “country-by-country reporting”, CbCR) jest promowanie przejrzystości poprzez dostarczanie informacji niezbędnych do oceny ryzyka podatkowego lokalnym organom podatkowym.

Większość lokalnych biur Mazars, przedstawiając systemy podatkowe swoich krajów zgłosiła, że organy podatkowe zwracają coraz większą uwagę na badanie kwestii związanych z cenami transferowymi.

‒ W Polsce organy podatkowe, dążąc do minimalizacji ryzyka związanego z wykorzystaniem transakcji przeprowadzanych wewnątrz grupy, a także skutecznego zapobiegania nadużyciom, które przejawia się m.in. w ustalaniu nierynkowych cen transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi, przeprowadzają coraz liczniejsze i bardziej szczegółowe kontrole w celu weryfikacji rozliczeń pomiędzy podmiotami w grupie ‒ mówi Kinga Baran, Partner w Dziale Doradztwa Podatkowego Mazars.

Kolejnym ważnym nowym elementem jest to, że do 2020 roku w wielu krajach ‒ w tym na Węgrzech ‒ pojawiły się tak zwane przepisy dotyczące podatku od towarów i usług, które mają zastosowanie, gdy podmiot gospodarczy opuszcza kraj, o ile przepisy dotyczące cen transferowych nie stanowią inaczej.

W praktyce oznacza to, że transakcja będzie podlegać opodatkowaniu, jeśli spółka sprzedaje jedną ze swoich linii biznesowych w całości za granicą lub przenosi swoje aktywa i zarządzanie za granicę.

Czytaj także: Exit tax: kto zapłaci nowy podatek? Nie tylko prowadzący działalność gospodarczą