Opinie: Jak wyczuć granicę?

Marek Urbaniak

Zapewne część czytelników pamięta, jak na początku lat siedemdziesiątych (ubiegłego wieku) pojawiła się cała seria głośnych od wielu lat na Zachodzie publikacji tego autora, w tym m.in. Ucieczka od wolności – pierwsze wydanie w 1941 r., a w Polsce w 1970 r. – czy O sztuce miłości opublikowane w USA w 1956 r., a pierwsze polskie wydanie w 1971 r.

Zupełnie inaczej było ze swego rodzaju testamentem naukowym Fromma, czyli książką zatytułowaną właśnie Mieć czy być?, która ukazała się w 1976 r. prawie jednocześnie w USA, krajach Europy Zachodniej oraz w Polsce. Wtedy u nas tę pracę odbierano raczej nie w kategoriach tytułowego dylematu, bo perspektywa, aby mieć była raczej iluzoryczna i bez odpowiedniego powabu. Było to raczej znakomite uszlachetnienie wyboru znacznej części, zwłaszcza młodej polskiej inteligencji, aby jak najpełniej być.

Z kolei po 1989 r. znowu nie było tego typu alternatywy, bo raczej powszechnie dominowała postawa, aby jak najwięcej mieć w sensie materialnym. W to zachłyśnięcie się konsumpcjonizmem, czy nawet swego rodzaju hedonizmem, wtopiło się nie tylko młode pokolenie, ale w równym stopniu różnej maści idealiści i abnegaci z poprzedniej epoki. Już nie posiadanie pokaźnej biblioteki czy dorobku ...