Opinie: Ekonomia dobra i zła

Marek Urbaniak

Na czym polega odrębność tej książki? Przede wszystkim na poszukiwaniu szerokich odniesień historycznych w wymiarze filozoficznym i religijnym, co umożliwia postrzeganie wielu, z pozoru oczywistych określeń i skojarzeń, w znacznie bogatszym kontekście. Na przykład „niewidzialna ręka rynku”, to dla Sedláčka przede wszystkim zdolność wykorzystywania wrodzonego ludzkiemu gatunkowi egoizmu i radzenia sobie z różnymi odmianami zła: „demokratyczny kapitalizm, w przeciwieństwie do wszelkich alternatywnych systemów – najczęściej utopijnych – doskonale rozumie naturalne zło, głęboko zakorzenione w ludzkiej duszy i zdaje sobie sprawę, że żaden system nie jest w stanie wykorzenić tego «grzechu»”. Jednak demokratyczny kapitalizm potrafi „ujarzmić siłę grzechu, czyli przełożyć jej energię na kreatywną siłę”. Ślady tej koncepcji odnajduje autor na długo przed Smithem, bo już w starożytności, w myśli hebrajskiej i chrześcijaństwie. A w pracach Arystotelesa i Tomasza z Akwinu wyrażone są wręcz expressis verbis.

W tym kontekście trudno się dziwić, że autor bardzo silnie akcentuje normatywną funkcję ekonomii, czyli jej powinność mówienia, jak powinno być, a nie ograniczanie się jedynie do funkcji pozytywnej, tzn. odpowiadania na pytanie, jak jest. Oznacza to oczywiście wejście w zasadniczy spór z Miltonem Friedmanem, dla którego ekonomia powinna być jedynie nauką pozytywną. Sedláček wychodzi jednak z tej opresji bardzo prosto. Przypomina bowiem, że Friedman, orzekając o powinności ekonomii, unikania sądów wartościujących, tym samym dokonuje wartościowania. To w tym ...