Nowa matryca stawek VAT: projekt ustawy już w Sejmie. Co się zmieni?

„Towary i usługi będące przedmiotem czynności opodatkowanych podatkiem VAT są identyfikowane w Polsce za pomocą Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług – PKWiU 20081). Z uwagi na czasowy charakter stosowania tej klasyfikacji do celów podatku VAT (tj. do 31 grudnia 2019 r.) zaistniała potrzeba dokonania zmian w przepisach VAT związanych z określeniem sposobu identyfikowania towarów i usług, w szczególności na potrzeby określania zakresu stawek obniżonych” – czytamy w ocenie skutków regulacji (OSR).

Czytaj także: Rząd upraszcza system stawek VAT. Co zdrożeje?

Zmiany w ustawie o podatku od towarów i usług

Projekt przewiduje zmiany w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług:

1) wprowadzenie nowej matrycy stawek VAT – nowe wykazy towarów i usług opodatkowanych stawkami obniżonymi 8% i 5% (nowe załączniki nr 3 i 10 do ustawy) opartych na CN oraz PKWiU 2015, przy przyjęciu zasady stosowania jednej stawki dla całych (w miarę możliwości) działów CN, generalnego obniżania stawki w przypadku konieczności jej zmiany dla danego towaru („równanie w dół”) oraz podwyższenia stawki dla punktowo wybranych (nielicznych) towarów lub usług (w celu maksymalnie możliwego zrównoważenia efektu finansowego). Efektem powyższych zmian będzie obniżenie stawki podatku na takie towary jak np.: owoce tropikalne i cytrusowe (z 8% do 5%), pieczywo o terminie przydatności do spożycia lub minimalnej trwałości przekraczającej 14 dni (z 8% do 5%), wyroby ciastkarskie (z 8% lub 23% – w zależności od terminu przydatności do spożycia lub minimalnej trwałości – do 5%), zupy, buliony, żywność homogenizowaną i dietetyczną, w tym również dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego (z 8% do 5%), produkty dla niemowląt i dzieci, tj. żywność przeznaczona dla niemowląt i małych dzieci, smoczki, pieluszki oraz foteliki samochodowe (z 8% do 5%), artykuły higieniczne – podpaski, tampony higieniczne, pieluchy (z 8% do 5%), e-booki (z 23% do 5%), e-prasa (z 23% do 8%). Podwyższenie stawek będzie natomiast dotyczyło przykładowo takich towarów jak: napoje z owoców i warzyw inne niż soki i nektary z owoców i napoje warzywne zawierające co najmniej 50% wsadu warzywnego w składzie surowcowym (z 5% do 23%), homary i ośmiornice oraz inne skorupiaki, mięczaki i bezkręgowce wodne (m.in. kraby, langusty, krewetki, ostrygi, małże, ślimaki) oraz przetwory z nich, kawior oraz namiastki kawioru (z 5% do 23%), lód – używany do celów spożywczych i innych celów chłodniczych (z 8% do 23%).

2) zmiany w systemie ryczałtowym dla rolników polegające na uchyleniu załącznika nr 2 i wprowadzeniu nowej ogólnej definicji produktów rolnych, co pozwoli objąć tym systemem wszystkie produkty (oraz towary z nich wytworzone) pochodzące z własnej działalności rolniczej rolnika ryczałtowego. Obecnie dotyczy to tylko towarów wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy o VAT (oraz towarów z nich wytworzonych);

3) wprowadzenie instytucji wiążącej informacji stawkowej (WIS) – jako instrumentu zapewniającego podatnikom większą pewność co do prawidłowości opodatkowania podatkiem VAT realizowanych transakcji. W tym zakresie projektowane przepisy określają procedurę wydawania WIS oraz przewidują stosowną ochronę dla podatników posługujących się WIS;

4) „przełożenie” obecnego PKWiU 2008 na odpowiednie kody CN (dla towarów) lub symbole PKWiU 2015 (dla usług) w przepisach ustawy, bez zmiany – zasadniczo – zakresu odpowiednich regulacji – większość tego rodzaju zmian pozostanie neutralna dla obecnie obowiązujących regulacji. Zmiany nastąpią w obszarze stosowania mechanizmu odwróconego obciążenia w obrocie krajowym oraz stosowania instytucji odpowiedzialności solidarnej, co wynika z „przełożenia” symboli PKWiU dla towarów wymienionych w załącznikach nr 11 i 13 do ustawy na CN – gdzie przy założeniu maksymalnie uproszczonej formy tych załączników (i racjonalizacji ich zakresu), nie sposób było osiągnąć efektu w postaci wiernego przełożenia (na zasadzie 1:1) odpowiednich symboli, podano w materiale.

Zmiany w Ordynacji podatkowej

„Projekt ustawy przewiduje również zmianę w przepisach ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa polegającą na ustanowieniu Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej organem właściwym do wydawania, zmiany oraz prowadzenia postępowania odwoławczego w sprawie WIS oraz ustanowieniu Szefa Krajowej Administracji Skarbowej organem właściwym w sprawie zmiany WIS” – czytamy także.

Skutki finansowe nowej matrycy stawek VAT

Planowane rozwiązanie będzie miało wpływ na zmniejszenie dochodów budżetu państwa z tytułu podatku od towarów i usług oraz zwiększenie wydatków budżetu państwa.

Według OSR w okresie 10 lat od wejścia w życie zmian saldo ogółem ma wynieść: -3 668,9 mln zł, z czego w pierwszym roku ma to być -124,1 mln zł a w kolejnych latach po ok. -250 mln zł rocznie.

„Skutki finansowe nowej matrycy stawek VAT zostały oszacowane na podstawie danych statystycznych i wynikają ze zmian stawek VAT na niektóre towary – w skali roku szacuje się, że wyniosą ok. -328 mln zł. W roku 2019 skutki wyniosą -109 mln zł z uwagi na wejście w życie z dniem 1 czerwca tego roku regulacji dotyczących stawek na książki, nuty, mapy i czasopisma oraz e-publikacje” – czytamy dalej.

Szacunek wartości ww. skutku finansowego został sporządzony w oparciu o dane statystyczne otrzymane z Głównego Urzędu Statystycznego za 2014 r. sporządzone na podstawie rachunków narodowych za ten rok oraz struktur z tablic wykorzystania wyrobów i usług za 2013 r. Dane te dotyczą ostatecznego spożycia gospodarstw domowych, zużycia pośredniego oraz nakładów brutto na środki trwałe w sektorze instytucji rządowych i samorządowych, instytucji niekomercyjnych oraz w pozostałych sektorach instytucjonalnych (podstawa opodatkowania). Do warunków 2019 r. podstawa opodatkowania z 2014 r. została doprowadzona przy pomocy wskaźników makroekonomicznych, podano także.

„Skutki finansowe w okresie 10-cioletnim zostały oszacowane przy założeniu funkcjonowania stawek w obecnej wysokości (tj. 5%, 8% i 23%) w całym tym okresie. Dodatkowo wskazać należy, że planowane opłaty za wydawanie WIS (40 zł) mają stanowić dochód budżetu państwa. Wysokość opłaty została ustalona na tym samym poziomie co opłata za wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Ze względu na trudności w precyzyjnym określeniu liczby wydawanych WIS (szacunek obarczony ryzykiem dużego błędu) nie zostały wskazane dodatkowe wpływy z tego tytułu” – podano także.

Zmniejszenie wpływów budżetowych

Szacowane zmniejszenie wpływów budżetowych związane ze zmianami w poziomie stawek podatku VAT przełoży się na odpowiednie zmniejszenie wydatków na zakup towarów i usług przez gospodarstwa domowe oraz przedsiębiorstwa. W przypadku podziału korzyści między gospodarstwa domowe oraz przedsiębiorstwa podany jest efekt w ujęciu statycznym. Oznacza to, że założono stały poziom konsumpcji produktów objętych modelowanymi zmianami, co jest równoznaczne z modelowaniem tzw. efektów pierwszego rzędu, czyli bez potencjalnych zmian w strukturze wydatków gospodarstw domowych i dostosowania podaży po modelowanej reformie, podano także.

Jak podano w OSR, projekt był przekazany do uzgodnień i szerokich konsultacji publicznych w listopadzie 2018 r. – w okresie od 9 listopada 2018 r. do 16 grudnia 2018 r. wszyscy zainteresowani mogli przedkładać uwagi w ramach konsultacji publicznych projektu. Projekt został przekazany do partnerów społecznych (ponad 300 podmiotów), m.in. do: Business Centre Club, Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, Naczelnej Rady Adwokackiej, Krajowej Izby Biegłych Rewidentów, Naczelnej Rady Zrzeszeń Handlu i Usług, Krajowej Izby Doradców Podatkowych, Krajowej Izby Gospodarczej, Pracodawców Rzeczypospolitej Polskiej, Konfederacji Lewiatan, Krajowej Izby Radców Prawnych, Polskiej Rady Biznesu, Polskiej Izby Handlu, Polskiej Organizacji Handlu i Dystrybucji, Związku Przedsiębiorców i Pracodawców.

Odejście od stosowania Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług

Jak wyjaśniono w OSR, towary i usługi będące przedmiotem czynności opodatkowanych podatkiem VAT są identyfikowane w Polsce za pomocą Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług – PKWiU 20081). Z uwagi na czasowy charakter stosowania tej klasyfikacji do celów podatku VAT (tj. do 31 grudnia 2019 r.2) ) zaistniała potrzeba dokonania zmian w przepisach VAT związanych z określeniem sposobu identyfikowania towarów i usług, w szczególności na potrzeby określania zakresu stawek obniżonych. Wieloletnia praktyka stosowania PKWiU pokazała, że oparty na niej istniejący w Polsce system stawek podatku VAT w istocie jest rozbudowany i skomplikowany, co powoduje znaczne utrudnienia w prowadzeniu działalności gospodarczej, w tym problemy z koniecznością dokonania przez podatnika prawidłowego przyporządkowania towaru lub usługi do odpowiedniego grupowania PKWiU, co jest związane ze stosowaniem właściwych stawek podatku. Powyższe nie dotyczy jedynie stawek podatku VAT – na PKWiU opiera się również np. krajowy system odwróconego obciążenia (reverse charge), czy też system zryczałtowany dla rolników, również inne przepisy w zakresie VAT posługują się PKWiU – np. niektóre przepisy dotyczące obowiązku podatkowego, stawki 0% (statki), procedury szczególnej dla dostaw dzieł sztuki czy zwolnień z obowiązku ewidencjonowania sprzedaży przy użyciu kas rejestrujących. Obecny system jest więc systemem nieefektywnym i krytykowanym za skomplikowanie oraz brak ochrony dla podatników w zakresie stosowania przez nich przepisów VAT opartych na PKWiU (z uwagi na brak wiążącej mocy opinii klasyfikacyjnych wydawanych przez Główny Urząd Statystyczny).

„Dlatego też proponuje się zmianę sposobu identyfikowania towarów i usług na potrzeby podatku VAT i odejście od stosowania Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU 2008) na rzecz: Nomenklatury Scalonej (CN) w zakresie towarów oraz aktualnej Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług PKWiU 2015 w zakresie usług. Dodatkowo w celu zapewnienia podatnikom i organom podatkowym większej pewności co do prawidłowości zastosowanych stawek tego podatku proponuje się wprowadzenie instytucji wiążącej informacji stawkowej (WIS)” – czytamy także.

Czytaj także: Rząd planuje zmiany w raportowaniu VAT >>>

Ustawodawca zaproponował, aby ustawa weszła w życie od 1 czerwca 2019 r., z wyjątkiem przepisów ustawy o VAT, które zostają uchylone niniejszą nowelą, tj.:

– art. 41 ust. 15 zawierającego delegację dla ministra właściwego do spraw finansów publicznych do wydania rozporządzenia określającego wykaz towarów wymienionych w załącznikach nr 3 i 10 do ustawy, w układzie odpowiadającym grupowaniom CN, na potrzeby poboru podatku w imporcie,

– art. 83 ust. 1 pkt 2 zawierającego wykaz jednostek pływających będących przedmiotem importu (regulacje objęte tym przepisem zostały zawarte w zmienionym art. 83 ust. 1 pkt 1),

– załącznika nr 2 zawierającego wykaz towarów i usług, w odniesieniu do których przysługuje zryczałtowany zwrot podatku, które to przepisy wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2020 r.

Z dniem 1 stycznia 2020 r. wejdą również w życie przepisy art. 42c stanowiące o związaniu organów WIS oraz o możliwości powołania się na WIS oraz wiążącą informację akcyzową i związaną z tym ochronę na zasadach określonych w art. 14k- 14m Ordynacji podatkowej.