Nauka: Między TPP a TTIP

Maria Dunin-Wąsowicz

Ekonomiści i politycy od kilku już lat wyglądają oznak przyspieszenia rozwoju na świecie. Intensyfikację handlu, bądź jej zapowiedź w postaci deklaracji współpracy, traktują – niezmiennie od czasów Adama Smitha i Davida Ricarda – jako oznakę pojawienia się w gospodarce czynników prorozwojowych. Takich, które nie będą sprzyjać preferowaniu interesów jednych uczestników systemu międzynarodowego kosztem innych. Współcześnie bowiem twierdzi się, nieco inaczej niż to czynili Smith i Ricardo, że zwiększanie handlu powinno być realizowane dzięki stosowaniu wzajemnie korzystnych metod wymiany. Analiza politologiczna jest skomplikowana.

Multilateralizm i regiony

Historia liberalizacji handlu w ostatnich 60-70 latach pokazuje, że dopiero ustanowienie w 1994 r. umowy Międzynarodowej Organizacji Handlu (World Trade Organization, WTO) zapoczątkowało skuteczne działania przeciwko liberalizacji jednostronnej, oznaczającej wymuszanie przez silne państwo ustępstw handlowych na słabszych gospodarczo lub politycznie partnerach. Paradoksalnie, podejście multilateralne, wydające się z definicji korzystne, nie wytrzymało próby czasu. Jego upadek symbolizuje fiasko rundy negocjacyjnej z Doha (2001-2013) zakończonej „małym” porozumieniem z Bali. Realizacja pakietu 10 umów balijskich ma przynieść uproszczenie procedur handlowych na świecie.

Porozumienie nie zahamowało jednak nowej tendencji w handlu międzynarodowym – zaobserwowanej wraz z rozwojem kryzysu 2008+ – równoznacznej z odwrotem państw od bezwzględnej akceptacji dla globalnych struktur i zainicjowania kształtowania międzynarodowej rzeczywistości handlowej również za pomocą struktur regionalnych.

Negocjacje o utworzeniu TPP, otwarte w 2010 r., a następnie rozmowy w sprawie Transatlantyckiego Partnerstwa w dziedzinie Handlu i Inwestycji (Transatlantic Partnership in Trade and Investment, TTIP), rozpoczęte w 2013 r., stanowią ważne elementy nowej strategii rozwoju handlu światowego opartego na integracji regionalnej. TPP negocjowane przez USA z państwami Azji, Pacyfiku, Ameryki Północnej i Południowej powinno być podstawą do utworzenia transpacyficznej wolnej strefy handlu. TTIP, zawarte między USA i UE, ma prowadzić do powstania wspólnego rynku transatlantyckiego, na wzór EWG z lat 50. XX w.

Jak intepretować dążenia państw do zawarcia dwu niezależnych od siebie potężnych porozumień handlowych? Z ekonomicznego punktu widzenia odpowiedź jest dość prosta. Oferta porozumień regionalnych polega na redukcji różnych barier handlowych, stymulując w ten sposób tzw. efekt kreacji handlu. ...