Nauka i Edukacja Ekonomiczna | Raport PAB-WIB | Jak sztuczną inteligencję zamienić w złoto

Jacek Ramotowski

Raport przygotowany na zlecenie Warszawskiego Instytutu Bankowości przedstawia aktualne zastosowanie oraz wyzwania na przyszłość związane z wprowadzaniem narzędzi sztucznej inteligencji w sektorze finansowym. Jednym z takich wyzwań jest ogłoszone właśnie unijne prawo. Powstał pod redakcją profesora Uniwersytetu Warszawskiego dr hab. Krzysztofa Koźmińskiego, którego wspomagali prof. dr hab. Sławomir Żółtek i dr Michał Jabłoński z UW, dr Colin W.P. Lewis, specjalista w dziedzinie nauki o danych i ekonomii behawioralnej oraz doktoranci Jan Czarnocki, Aleksander Leszczyński, Michał Macidłowski i Seweryn Sasin.

Rozwiązanie, ale i wyzwanie

– Sztuczna inteligencja to narzędzia przełomowe, rozwijają się w postępie geometrycznym i wykorzystanie tych narzędzi w obrocie gospodarczym, a zwłaszcza w sektorze bankowym daje naprawdę nieskończone możliwości – powiedział Sławomir Żółtek podczas webinarium Warszawskiego Instytutu Bankowości poświęconego prezentacji raportu.

Autorzy raportu przeprowadzili pogłębione wywiady z przedstawicielami polskiego sektora, żeby sprawdzić na ile rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji są już wprowadzane i wykorzystywane przez polskie banki. Chcieli też ustalić, jak nasze banki wypadają na tle zagranicznych instytucji oraz czy są przygotowane na zmiany legislacyjne związane z wejściem w życie przełomowej regulacji unijnej dotyczącej sztucznej inteligencji.

Uważnie przyjrzeli się stanowi prawnemu w kilku innych krajach (m.in. USA, Chinach, Francji, Niemczech), gdzie regulacje sztucznej inteligencji są na różnych etapach, ale wszędzie legislatorzy zmagają się z podobnymi wyzwaniami. Odnotowali istniejące różnice w podejściu do zagadnień prawnych związanych ze sztuczną inteligencją i opisali je w raporcie. I – choć to może zabrzmieć jak anegdota – na świecie prowadzone są zupełnie serio rozważania, czy nie byłoby słuszne obdarzyć aplikacje lub modele AI… osobowością prawną. A to byłaby całkowita rewolucja.

– Dyskusje dotyczące AI wpłyną nie tylko na ramy prawne obowiązujące dziś, jutro i w najbliższych latach, ale być może są w stanie nawet zmienić instytucje prawne, które są z nami przez stulecia – zauważył Krzysztof Koźmiński.

Autorzy raportu zbadali także, jakie wątpliwości i wyzwania niesie ze sobą unijne prawo. Okazuje się, że zostawia ono bardzo dużo miejsca na interpretację. Wymaga bardzo szerokiego, interdyscyplinarnego podejścia w instytucjach.

Z analizy AI Act wynika również, że zagadnienia prawne i zgodność z prawem będą kluczowe przy wdrażaniu sztucznej inteligencji w biznesie, a zwłaszcza w biznesie finansowym. Podczas webinarium autorzy raportu porównywali skutki AI Act dla biznesu do tych, które przyniosła unijna regulacja GDPR, czyli RODO. Podobnie jak RODO, AI Act oparty jest – co szczególnie istotne – na analizie ryzyka i dzieli z nim podobne podejście – ochrona danych osobowych jest w centrum uwagi. Dodatkowo, zgodnie z praktyką w innych krajach – np. w USA, czy we Francji – w Polsce także powstanie urząd nadzorujący przestrzeganie zgodności z AI Act i mogący nakładać kary za przewinienia.

Raport ukazuje się, gdy ledwo opada kurz po publikacji AI Act w Dzienniku Urzędowym UE (12 lipca). Choć vacatio legis jest relatywnie długie (dwa lata) sektor finansowy nie może zwlekać z analizą skutków wprowadzenia nowego prawa. Tym bardziej, że polskie banki potwierdzają, iż w wielu obszarach biznesowych wykorzystują narzędzia sztucznej inteligencji i opracowują nowe. Po doświadczeniach, jakie mają z frankowiczami, prawnicy wskazują na niezbędną ostrożność.

– Trzeba uniknąć sytuacji, że za 10 lat masowy konsument powie, iż zawarł umowy z bankiem, bo go robot do tego namówił – mówił Krzysztof Koźmiński.

Autorzy raportu nie ukrywają, iż ich praca ma pionierski charakter, i że może wpłynąć na zrozumienie w Polsce europejskiego aktu prawnego, tworzenie praktyk interpretacyjnych i stosowanie prawa, na kształtowanie się przyszłych praktyk nadzorczych, a także na kształt dialogu pomiędzy sektorem bankowym a przyszłymi krajowymi regulatorami.

– Mam nadzieję, że ten raport będzie początkiem projektu, który wyjdzie do władz publicznych i zaprezentuje stanowisko banków co do tego, jak mogłyby być interpretowane przepisy w krytycznych przypadkach, jak np. ocena ryzyka kredytowego – powiedział Jan Czarnocki. – Jest bardzo dużo miejsca, żeby kształtować wykładnię przepisów. ...