Nauka i Edukacja Ekonomiczna | Raport PAB-WIB | Co może zaszkodzić bankom w ciągu najbliższych lat

Jacek Ramotowski

Raport został opracowany na zlecenie Warszawskiego Instytutu Bankowości. Jego autorami są Kamil Sobolewski, główny ekonomista Pracodawców RP i prezes Cogito ergo sum sp. z o.o; Grzegorz Zatryb, profesjonalny inwestor; dr Tomasz Pawlonka, dyrektor Zespołu Badań i Analiz w Związku Banków Polskich; Agnieszka Nierodka i Bartosz Przyborowski z tego zespołu; prof. Czesław Lipiński i dr Wojciech Zatoń z Uniwersytetu Łódzkiego oraz dr Piotr Gałązka, dyrektor Przedstawicielstwa ZBP w Brukseli. Po wielu latach niskiej rentowności polskie banki stanęły mocno na nogach. Co może im zaszkodzić?

„Polski system pozostaje niewielki w relacji do całej gospodarki, co tworzy asymetryczne ryzyko. Gospodarka nie musi ulec wcale bardzo dużemu wstrząsowi, żeby konsekwencje dla systemu bankowego były poważne” – napisali autorzy raportu.

Jeden z najmniejszych w Europie

W proporcji do gospodarki polski sektor bankowy jest jednym z najmniejszych w Europie, a suma bilansowa banków od dłuższego czasu utrzymuje się na poziomie poniżej 89% PKB. Wzrost sektora, jaki nastąpił w latach 2010–2016 został zahamowany przez wprowadzenie podatku bankowego oraz innych obciążeń – regulacyjnych, ale także związanych z materializacją ryzyka prawnego wynikającego z kredytów we frankach. Wszystko to razem zahamowało wzrost banków i ich udział w finansowaniu gospodarki oraz gospodarstw domowych, a także potencjał banków do budowy kapitałów.

Tymczasem gospodarka światowa, a wraz z nią polska znajdują się na rozdrożu. Z jednej strony globalna koniunktura prawdopodobnie najgorsze ma za sobą, jeśli spojrzymy z punktu widzenia bieżącego cyklu. Poprawa w gospodarce będzie sprzyjać sektorowi bankowemu, a umiarkowany wzrost – jego stabilności i jakości portfela kredytowego.

Z drugiej strony – gdy wziąć pod uwagę trendy długoterminowe – duże globalne gospodarki przestały korzystać z premii demograficznej, co dotyczy także Chin. Na świecie postępuje japonifikacja zapowiadająca osłabienie wzrostu, a w konsekwencji także niskie stopy zwrotu z inwestycji. Fundamenty wzrostu są słabe, kończy się okres wysokich rentowności, a zatem i poduszek bezpieczeństwa w sektorze gospodarstw domowych, w gospodarce realnej, w przedsiębiorstwach, a w konsekwencji – także w bankach.

Jedyne wyjście, to zmienić paradygmat wzrostu. Skoro będzie pracować coraz mniej ludzi i będą pracować coraz mniej, ich zadania muszą wykonywać maszyny zarządzane przez inteligentne systemy operacyjne. Dlatego inwestycje w automatyzację i innowacje technologiczne są obecnie kwestią kluczową, szczególnie w Polsce, doświadczającej najsilniej w Europie niekorzystnych demograficznych trendów, a równocześnie pod względem rozwoju mocno zapóźnionej po ośmiu latach rządów PiS.

Polskie banki powinny być odporne na kryzysy

Jak piszą autorzy raportu, polskie banki są bardzo dobrze wyposażone w kapitał. Gdyby nawet kryzys uderzył ze sfery realnej, banki dzięki swej sile kapitałowej powinny okazać się odporne.

Aktualnie poziom kredytów dla sektora niefinansowego w relacji do PKB jest jednym z najniższych spośród europejskich sektorów bankowych. Kredyty stanowią obecnie mniej niż jedną trzecią aktywów sektora bankowego. W ujęciu realnym portfel kredytów dla przedsiębiorstw jest drugim najmniejszym w Europie.

Stało się tak nie tylko z powodu podatku bankowego, ale też kosztów ryzyka prawnego związanego z kredytami walutowymi we frankach szwajcarskich. Do końca zeszłego roku utworzone rezerwy na to ryzyko oszacowane zostały na 75 mld zł. Według raportu, ograniczyły one podaż kredytów dla gospodarki o 451 mld zł. W „Raporcie o stabilności systemu finansowego” NBP szacuje dalsze koszty na 58 mln zł, co oznacza, że obniżą podaż kredytów o dodatkowe 346 mld zł. Oznacza to, że dzisiejszy rozmiar portfela kredytowego dla sektora niefinansowego mógłby być na poziomie 1,71 bln zł w porównaniu do 1,26 bln zł na koniec I półrocza.

O ile jednak poziom kapitalizacji w relacji do bieżącego wolumenu kredytów, aktualnej akcji kredytowej i wymogów ostrożnościowych jest dostatecznie wysoki, to zdolność banków do finansowania oczekiwanych krajowych inwestycji jest już znacznie bardziej dyskusyjna. Jeśli faktycznie pojawi się popyt na kredyt inwestycyjny z sektora prywatnego i z publicznego na miarę potrzeb gospodarki, może okazać się, że banki nie nadążą. Gdy będą starały się nadążać, mogą pojawić się wyzwania związane z adekwatnością kapitałową.

„Kluczowe pozostaje zapewnienie wzrostu i rozwoju sektora bankowego oraz umożliwienie mu budowania kapitałów własnych” – stwierdzili autorzy raportu.

Kapitały własne polskiego sektora bankowego na koniec II ...