Nauka i Edukacja Ekonomiczna | Raport PAB-WIB | Banki spółdzielcze muszą się mocniej zintegrować

Jacek Ramotowski

Raport „Modele funkcjonowania zrzeszeń w europejskiej bankowości spółdzielczej – możliwości adaptacyjne w warunkach polskich” powstał pod kierownictwem dr. Krzysztofa Kila z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie przy udziale prof. dr hab. Ewy Miklaszewskiej, dr. hab. Mateusza Folwarskiego, dr. Marcina Idzika oraz Bartłomieja Balawejdera i Magdaleny Sadowskiej. Autorzy zwracają w nim uwagę na niebezpieczeństwa i szanse związane z integracją sektora spółdzielczego na tle zróżnicowanych europejskich modeli tego nurtu bankowości.

Niezbędna jest nowa struktura

Największym zagrożeniem dla banków spółdzielczych może być utrata atutów, jakie daje relacyjność i związane z nią zrozumienie potrzeb lokalnych klientów oraz ugruntowana w warunkach lokalnych umiejętność oceny ryzyka. Z drugiej strony integracja jest konieczna do osiągnięcia korzyści wynikających z efektów skali, zapewnienia odpowiedniej rentowności instytucjom i atrakcyjności oraz konkurencyjności oferty produktowej dla klientów.

Dlatego tak ważna jest odpowiedź na pytanie o strukturę, w jakiej banki spółdzielcze miałyby działać, żeby nie stracić swoich atutów, a zyskać nowe możliwości. Tworząc taką strukturę, banki spółdzielcze muszą decydować, które działania i kompetencje zostaną przeniesione na szczebel centralny, a które pozostaną w instytucjach lokalnych. Rozwiązania strukturalne w obrębie bankowych grup spółdzielczych oraz modele zarządzania wewnątrz grupy muszą uwzględniać indywidualne strategie i cele poszczególnych banków, dostosowane do ich środowiska.

Integracja polskiego sektora trwa już od lat. Silnym impulsem do niej były wymogi kapitałowe i płynnościowe nałożone na banki m.in. przez regulacje bazylejskie. Małe banki spółdzielcze postawione zostały przed koniecznością wypełnienia wyśrubowanych norm. Niejednokrotnie nie były w stanie samodzielnie im sprostać. Wobec tych wyzwań wprowadziły m.in. instytucjonalne systemy ochrony (IPS), co umożliwiło wielu z nich dalsze funkcjonowanie.

IPS chroni najsłabsze banki, ale struktura sektora nie powinna być skutkiem złej sytuacji finansowej instytucji, lecz efektem ich chęci do współpracy mającej przynieść poprawę efektywności oraz wykorzystania efektu skali – podkreślają autorzy raportu. Z przeglądu struktur bankowości spółdzielczej w całej Europie wynika, że polski sektor – obok Włoch – jest najbardziej rozdrobniony na naszym kontynencie.

Tymczasem sektor spółdzielczy w całej Europie podlega konsolidacji. Dla jej przebiegu duże znaczenie ma poziom integracji procesowej i produktowej. Tam, gdzie modele bankowości są silnie zintegrowane, przejmowane są instytucje o wysokiej rentowności, a głównym powodem połączeń są oczekiwane efekty skali. Przejmowane są przede wszystkim banki małe, o niższym niż średnia dla rynku tempie zmiany wartości aktywów, jednak o wysokiej ich rentowności. Takie procesy konsolidacyjne przebiegały w ostatnich latach w Niemczech i w Austrii. W Polsce do konsolidacji dochodzi zazwyczaj wtedy, gdy słaba instytucja zagrożona jest upadłością.

Ostatnia dekada zakończona pandemią, wieloletnie środowisko ultraniskich stóp procentowych nie sprzyjały rentowności sektora bankowego, a zwłaszcza niewielkich instytucji. Pomimo istnienia w Polsce zrzeszeń i IPS-ów kwestia dalszej integracji sektora spółdzielczego pozostaje – według raportu – wciąż sprawą zasadniczej wagi.