Nauka i Edukacja Ekonomiczna | Lektury | Dynamika państwa socjalnego

Tym, co skłoniło mnie do lektury opracowania, był – obok zawartej w podtytule, już na pierwszy rzut oka kontrowersyjnej tezy – fakt, że rzecz całą wstępem opatrzył prof. SGH dr hab. Leszek Balcerowicz, którego trudno uznać za zwolennika państwa określanego jako socjalne, a który poleca książkę „wszystkim tym, których interesują ważne przemiany instytucjonalne w świecie”.

Przywołana teza, zawarta w podtytule, traci przymiot kontrowersyjności, gdy doczytamy, że za podstawę analizy przyjęto zakres i rozmiary transferów socjalnych na przestrzeni stulecia. Skoro bowiem przed pierwszą wojną światową łączna wartość gotówkowych i rzeczowych transferów socjalnych stanowiła 10% PKB, a w latach 80. minionego stulecia już od 30 do 50%, to trudno z nią polemizować. Zdaniem Leszka Balcerowicza, owa ekspansja wydatków socjalnych stanowi główną przyczynę wzrostu podatków i długu publicznego, również w krajach mniej zamożnych. Co więcej, oceniając ekspansję państwa socjalnego jako ważne zjawisko, konstatuje on, że jak dotąd nie doczekało się ono „rzeczownych analiz„.

Próba zdefiniowania zjawiska

We wprowadzeniu do tematu Marek Radzikowski wychodzi od analizy pojęcia Welfare State, które poza wąskim kręgiem badaczy stanowi przedmiot dyskusji publicystów i polityków, gdzie zabarwienie emocjonalne dominuje nad rzeczowymi dowodami. Autor zastrzega, że – nie roszcząc sobie prawa do wyjaśnienia wszystkich kwestii dotyczących fenomenu opisywanego zjawiska – podjął próbę zdefiniowania przedmiotu badania, określanego jako „państwo dobrobytu” versus „państwo opiekuńcze„. Zdaniem Radzikowskiego, to błędne ujęcie, z racji ocennego charakteru wyklucza bezstronną analizę, z góry przesądza o efektach, jeśli zaś nie, to definiując cele, otwiera przestrzeń do manipulacji, w których deklaracje zastępują rzeczywistość.

Stosowanie pojęcia państwo socjalne, gwarantuje zdaniem autorów neutralność, nie narzucając z góry negatywnych, bądź pozytywnych skojarzeń, wykluczających obiektywną analizę. Trudności definicyjne wynikają z braku ostrości takich pojęć, jak sprawiedliwość, zakres uprawnionej ingerencji ...