Ministerstwo Gospodarki: zaufanie do podatnika i jednoznaczne reguły kierunkiem zmian w prawie podatkowym

To już druga propozycja kompleksowych zmian w Ordynacji podatkowej. Rząd pracuje właśnie nad projektem przygotowanym przez Ministerstwo Finansów. Najbardziej znanym, i zarazem budzącym największe kontrowersje elementem projektu jest klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania. To nie jedyna propozycja resortu finansów – do istotniejszych postulatów zaliczyć należy ujednolicenie zasad w zakresie wiążących interpretacji prawa podatkowego. Zgodnie z założeniami Ministerstwa Finansów, interpretacje ogólne miałyby stanowić podstawową wykładnię przepisów prawa:

– Istotne znaczenie ma w tym zakresie rozwiązanie przewidujące stwierdzenie wygaśnięcia interpretacji indywidualnej w sytuacji jej niezgodności z aktualną interpretacją ogólną – czytamy w projekcie MF.

Istotnemu uporządkowaniu ma ulec również sposób publikacji interpretacji indywidualnych – pełne przedstawienie stanu faktycznego i prawnego ma teraz znaleźć się w treści wydawanej interpretacji, przez co wnioski podatników nie będą publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej. Równolegle, w BIP będą publikowane między innymi informacje o zmianie lub uchyleniu interpretacji indywidualnej.

W innym kierunku idą propozycje Ministerstwa Gospodarki. Zgodnie z rekomendacją MG, należy przede wszystkim wprowadzić zasadę zaufania organów skarbowych do podatnika – i równolegle dążyć do jednoznacznego, przejrzystego i stabilnego prawa podatkowego. Jednym z narzędzi  realizacji tej pierwszej zasady miałaby być instytucja „Rzetelnego Podatnika”. Beneficjenci tego rozwiązania obowiązani byliby do prowadzenia dokumentacji rachunkowej w formie elektronicznej, w sposób umożliwiający bieżący dostęp ze strony organów skarbowych. Stały wgląd do ksiąg podatkowych pozwalałby urzędnikom na przeprowadzanie czynności sprawdzających (na przykład tych związanych ze zwrotem nadpłaconego VAT) na bieżąco, bez angażowania przedsiębiorcy. Z tego samego powodu spadłaby do minimum liczba kontroli przeprowadzanych w siedzibie przedsiębiorstwa. Rzetelny podatnik zyskałby też prawo do – niesprecyzowanych jeszcze na tym etapie prac – przywilejów podatkowych, a w przypadku wystąpienia zaległości mógłby liczyć na duże ulgi w odsetkach.

Resort gospodarki postuluje również utworzenie w Ordynacji podatkowej jednolitego słowniczka definicji prawnych, wykorzystywanego następnie we wszystkich przepisach prawa podatkowego. W obecnym stanie prawnym, ta sama definicja legalna dotyczyć może zupełnie różnych stanów prawnych:

– Przykładem niejednolitej terminologii może być pojęcie działalności gospodarczej, którego w polskim systemie prawnym występuje kilka definicji legalnych, np. w: ustawie – Ordynacja podatkowa, ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawie o podatku od towarów i usług, czy ustawie o podatkach i opłatach lokalnych – zaznacza Ministerstwo Gospodarki.

Zgodnie z rekomendacją, Ordynacja podatkowa nie w każdym przypadku tworzyłaby nowe definicje legalne. W sytuacji, kiedy w systemie prawnym obowiązuje utrwalona i jednolita definicja zawarta w innej ustawie (np. Kodeksie cywilnym, ustawie o swobodzie działalności gospodarczej czy ustawie o VAT), Ordynacja podatkowa odwoływałaby się do tej definicji. Równocześnie niedopuszczalne stałoby się wprowadzanie w innych aktach prawa podatkowego definicji odbiegających od uprzednio zdefiniowanych.

Rozwiązaniem korzystnym dla obu stron – a więc zarówno podatnika jak i fiskusa – będzie tzw. odstąpienie od dokonywania nieekonomicznego wymiaru. Jako przypadki kuriozalne oceniane są sytuacje, w których urząd skarbowy podjął czynności egzekucyjne warte kilkadziesiąt czy kilkaset złotych tylko po to, by odzyskać zaległy podatek w kwocie kilku złotych. Jeśli postulat Ministerstwa Gospodarki wejdzie w życie, urzędnicy będą obowiązani do analizy ekonomicznej jeszcze przed podjęciem windykacji i odstąpienia od niej w przypadku, gdy koszty wysyłki wezwań do zapłaty w oczywisty sposób przekroczyłyby wartość zaległego podatku.

Rekomendacje obejmują również kwestie interpretacji podatkowych. W odróżnieniu od postulatów Ministerstwa Finansów, resort gospodarki proponuje wprowadzenie funkcji ochronnej interpretacji indywidualnej dla obu stron transakcji. Jeśli interpretacja przesądzałaby na przykład o powstaniu obowiązku podatkowego u sprzedawcy towaru lub usługi – również nabywca otrzymywałby „z automatu” potwierdzenie prawa do odliczenia VAT naliczonego przy tej transakcji. Dotychczas zdarzało się, że w tej samej sprawie organy podatkowe wydawały sprzeczne interpretacje dla poszczególnych stron transakcji. Proponowane jest również ujednoznacznienie w zakresie odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania podatkowe osób prawnych. W obecnym stanie prawnym przesłanką dla dochodzenia zaległości podatkowych od byłych członków zarządu niewypłacalnej spółki jest fakt, iż zaległości te powstały w okresie pełnienia przez te osoby funkcji w zarządzie. Ministerstwo proponuje, aby członkowie władz osoby prawnej odpowiadali za zaległości własnym majątkiem jedynie w sytuacji, kiedy przesłanki do ogłoszenia upadłości wystąpiły w trakcie pełnienia przez nich funkcji w zarządzie:

– Powyższy przepis uniemożliwia w praktyce skuteczne uwolnienie się od odpowiedzialności, w sytuacji, gdy materialna kondycja spółki umożliwiająca skuteczną egzekucję, uległa pogorszeniu po zakończeniu pełnienia funkcji członka zarządu, którego odpowiedzialność w świetle powyższych przepisów obejmuje zaległości podatkowe, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez niego obowiązków członka zarządu. Sam fakt wymagalności płatności w okresie pełnienia funkcji członka zarządu nie przesądza o konieczności poniesienia jego odpowiedzialności, bowiem brak jest podstaw, aby z samego jedynie faktu nieuiszczenia zobowiązania podatkowego (lub też w innej wysokości bądź po terminie płatności), wywodzić wniosek o zaistnieniu przesłanki „niewykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych”- czytamy w opracowaniu Ministerstwa Gospodarki.

Autorzy opracowania odnieśli się również do obecnie obowiązujących przepisów karnych skarbowych. Obecnie sankcje z Kodeksu karnego skarbowego stosowane są nierzadko automatycznie, bez analizy winy podatnika – co jest zachowaniem sprzecznym z zapisami tegoż kodeksu. Dotyczy to w szczególności drobnych i nieszkodliwych przypadków, jak niewielkie opóźnienia w złożeniu deklaracji podatkowej; w ubiegłym roku prasa cytowała oświadczenie Ministerstwa Finansów, zgodnie z którym automatyczne wystawianie mandatów spóźnialskim podatnikom należy uznać za nadużycie prawa. W tym samym kierunku zmierza opracowanie Ministerstwa Gospodarki:

– Znowelizowany Kodeks karny skarbowy powinien cechować znacznie niższy poziom represyjności. Sankcje karne skarbowe powinny być postrzegane wyłącznie jako narzędzie karania oszustów podatkowych, dla których głównym celem działalności jest uzyskanie korzyści podatkowych kosztem budżetu państwa jak i uczciwych podatników. W przypadku podatników prowadzących działalność z dołożeniem należytej staranności należy odejść od przyjmowanego nieraz obecnie w praktyce organów skarbowych automatycznego istnienia winy. Trudno bowiem w takich okolicznościach budować zaufanie między podatnikami, a administracją podatkową, czy też rozważać o racjonalności i efektywności systemu.

Autorzy rekomendacji postulują również powołanie powołanie Komisji do Spraw Reformy Prawa Podatkowego. Nowe ciało miałoby funkcjonować niezależnie od Ministerstwa Finansów, a jedynie z udziałem przedstawicieli tego resortu. W skład komisji wchodzić mieliby przedstawiciele administracji państwowej, organizacji pozarządowych (w szczególności zrzeszających przedsiębiorców) oraz niezależni eksperci. Jednym z pierwszych zadań komisji byłoby opracowanie nowej Ordynacji podatkowej oraz ustaw o podatkach dochodowych i VAT.

Karol Jerzy Mórawski