Komentarz do wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie OFE
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego po tak długim okresie oczekiwania na rozstrzygnięcie niestety nie wpływa znacząco na pewność prawa i nie odbudowuje naruszonego zaufania do systemu emerytalnego. Zmiany o tak doniosłym charakterze - dotyczące umowy społecznej i długookresowych zobowiązań - powinny być wprowadzane w drodze pogłębionego dialogu ze wszystkimi interesariuszami systemu emerytalnego, zwłaszcza z ubezpieczonymi. Takiej formy konsultacji brakowało przed dokonaną w 2013 roku nowelizacją ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.
Trybunał uznał restrykcyjny zakaz reklamy za niekonstytucyjny. Wprowadzony zakaz ograniczył dostęp obywateli do informacji na temat zmian w OFE, w szczególności dotyczących możliwości dalszego przekazywania składek do ZUS i OFE podczas „okienka transferowego” w 2014 roku. Powraca zatem konstytucyjnie gwarantowana możliwość komunikowania się OFE ze swoimi członkami oraz prawo ubezpieczonych do pozyskiwania pełnej informacji w zakresie funkcjonowania II filara.
Jednakże, przywrócenie tych uprawnień nie ma obecnie tak dużego znaczenia, jak można byłoby się spodziewać. Najbardziej istotny był okres, w którym ubezpieczeni mogli po raz pierwszy dokonać wyboru. OFE zostały pozbawione głosu w dyskusji publicznej i zmuszone do przerwania akcji informacyjno-edukacyjnych właśnie w okresie największego zainteresowania tematem emerytur, w pierwszej połowie 2014 roku.
Choć dziś jest już za późno, aby odwrócić negatywne skutki regulacji zakazującej reklamy, należy docenić i uszanować wybór dokonany w trudnych warunkach przez ok. 2,5 miliona obywateli, którzy z własnej inicjatywy złożyli w ZUS oświadczenia o dalszym przekazywaniu części składki do funduszy.
Obecnie OFE bardzo potrzebują stabilnych warunków działania. Nie należy spodziewać się, że będą prowadzić na większą skalę działania reklamowe przed i w czasie „okienka transferowego” w 2016 roku – dzisiejsze uwarunkowania są już inne. Bez wątpienia jednak obywatele powinni otrzymać pełną, obiektywną informację na temat swojego prawa wyboru, podjąć świadome decyzje i mieć dogodną możliwość wyrażenia swojej woli w zakresie budowania własnego zabezpieczenia emerytalnego.
Należy ponadto wskazać, że wszystkie strony publicznej dyskusji o systemie emerytalnym powinny podjąć wysiłki na rzecz upowszechniania oszczędzania w III filarze, zwłaszcza przy wykorzystaniu IKZE i IKE, które przynoszą korzyści podatkowe oszczędzającym. Inicjatywy sprzyjające lepszemu zabezpieczeniu emerytalnemu obecnie pracujących pokoleń Polaków są tak ważne społecznie, że powinny zyskać wsparcie wszystkich interesariuszy systemu, każdego rządu i każdego ugrupowania politycznego.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego utrzymał zakaz inwestowania OFE w obligacje skarbowe. Nie zmienia to aktualnych możliwości inwestycyjnych OFE oraz ich obecnego profilu – funduszy akcyjnych. Warto pamiętać, że o ile akcje charakteryzują się wyższą zmiennością cen w krótkich okresach, to w dłuższej, dostosowanej do horyzontu inwestycyjnego dla oszczędności emerytalnych perspektywie, powinny przynosić wyższy zysk niż inwestycje w obligacje. Jednocześnie zwracamy się z apelem o jak najszybsze stworzenie regulacji umożliwiających zabezpieczanie lokat klientów przed spadkiem cen w okresach gorszej koniunktury na rynkach finansowych, w szczególności z wykorzystaniem instrumentów pochodnych, oraz przed ryzykami walutowymi, przez wprowadzenie możliwości udzielania przez OFE pożyczek papierów wartościowych.
Małgorzata Rusewicz,
prezes IGTE
