Jaki będzie wpływ pandemii koronawirusa na gospodarki Litwy, Łotwy, Estonii i Słowacji?
Estonia
W trakcie pierwszej fali pandemii rząd Estonii uruchomił działania pomocowe w wysokości ok. 3% PKB. Wśród nich można wymienić system dofinansowania wynagrodzeń, wzrost wydatków publicznych na służbę zdrowa, inwestycje publiczne, tymczasowe obniżenie akcyzy na paliwo. Pomimo tych działań w Estonii odnotowano wyraźny spadek zatrudnienia (o 3,7% r/r) i wzrost stopy bezrobocia (do 7,0%) w II kw. br.
Dane o PKB za III kw. nie są jeszcze znane. W miesiącach letnich zaobserwowano ożywienie sprzedaży detalicznej i eksportu do poziomów obserwowanych w 2019 r., z kolei inwestycje kształtowały się na obniżonym poziomie. Nastroje konsumenckie, jak również koniunktura w przemyśle i usługach poprawiły się, jednak wciąż pozostają na poziomach niższych niż przed pandemią.
Druga fala pandemii przebiega w Estonii relatywnie łagodnie na tle innych krajów Unii Europejskiej, na co wskazują jedne z najniższych wskaźników liczby zachorowań i zgonów na 100 000 mieszkańców. Na razie obostrzenia wprowadzone przez rząd są ograniczone do zalecania pracy zdalnej oraz unikania dużych zgromadzeń. Fundusze te stanowią niewykorzystaną część pakietu pomocowego uchwalonego wiosną. Zgodnie z najnowszymi informacjami nie są planowane obecnie dodatkowe działania ukierunkowane na łagodzenie negatywnego wpływu pandemii na gospodarkę Estonii w br. Uchwalony projekt budżetu państwa na 2021 r. przewiduje wsparcie wzrostu gospodarczego poprzez zwiększone inwestycje głównie na badania i rozwój i zieloną transformację. Prognozujemy, że dynamika PKB wyniesie -4,3% w br. i zwiększy się do 3,3% w 2021 r. Ważnym czynnikiem wsparcia dla wzrostu gospodarczego w przyszłym roku i kolejnych latach będzie uruchomienie unijnego Funduszu Odbudowy. Zgodnie ze wstępnymi informacjami Estonia ma otrzymać dotacje w wysokości ok. 4,0% PKB.
Zobacz więcej najnowszych wiadomości o pandemii koronawirusa >>>
Z uwagi na spadek cen ropy na światowym rynku, obniżkę akcyzy na paliwa oraz spadek cen w branży turystycznej od marca br. Estonii obserwujemy wyraźną deflację. Spadek cen w ujęciu rok do roku kształtował się przeciętnie na poziomie -1,4% w okresie kwiecień- październik. Oczekujmy, że w całym 2020 r. inflacja wyniesie -0,7%, a w 2021 r. ukształtuje się na poziomie 1,2% wspierana przez efekty niskiej bazy i ożywienie gospodarcze.
Łotwa
Podobnie jak w Estonii, również na Łowie w ostatnich miesiącach można zaobserwować deflację. Ma ona jednak mniejszą intensywność (dynamika cen kształtowała się przeciętnie na poziomie -0,5% r/r w okresie kwiecień-październik). Deflacja jest spowodowana tylko spadkiem cen paliw i innych nośników energii, podczas gdy inflacja bazowa i dynamika cen żywności kształtują się powyżej zera. Oczekujemy, że w skali całego roku inflacja powinna ukształtować się na nieznacznie dodatnim poziomie (+0,1% r/r), a w 2021 r. zwiększyć się do 0,8%.
W ostatnich dniach rząd podjął decyzję o wprowadzeniu stanu wyjątkowego na Łotwie, który potrwa co najmniej do 6 grudnia. Zakres wprowadzonych obostrzeń jest dosyć szeroki. Wszystkie wydarzenia publiczne (takie jak imprezy sportowe, przedstawienia teatralne, koncerty, etc.) zostały zakazane. W spotkaniach prywatnych może uczestniczyć nie więcej niż 10 osób. W zgromadzeniach publicznych nie może uczestniczyć więcej niż 50 osób. Aquaparki, dyskoteki, place zabaw, dyskoteki, centra rozrywki, sauny i spa będą zamknięte. Lokale gastronomiczne mogą podawać posiłki wyłącznie na wynos. Salony piękności i tatuażu będą zamknięte. W weekendy i święta otwarte będą tylko niektóre sklepy (m.in. spożywcze, apteki, księgarnie, kioski). Poza klasami 1-6, nauka będzie odbywała się w trybie zdalnym.
W celu ograniczenia niekorzystnego wpływu nałożonych obostrzeń na aktywność gospodarczą na Łotwie, rząd podjął decyzję o uruchomieniu kolejnego pakietu pomocowego. Nowy pakiet wsparcia planowany jest na okres od 9 listopada do 31 grudnia 2020 r. Działania rządu ukierunkowane są na hibernację zatrudnienia poprzez dofinansowanie wynagrodzeń pracowników oraz wypłatę dotacji dla firm, które mają problemy płynnościowe. Pomimo działań podjętych przez rząd oczekujemy wyraźnego obniżenia aktywności gospodarczej na Łotwie w IV kw. br. Tym samym prognozujemy, że dynamika PKB wyniesie – 4,3% średniorocznie w br. Z uwagi na efekty niskiej bazy oraz oczekiwany silny wzrost inwestycji publicznych związany ze startem budowy linii kolejowej Rail Balitca oraz absorbcją środków w ramach unijnego Funduszu Odbudowy, oczekujemy, że PKB zwiększy się o 4,7% w 2021 r. Zgodnie ze wstępnymi informacjami Łotwa ma otrzymać dotacje w wysokości ok. 6,4% PKB.
Litwa
Na tle pozostałych analizowanych krajów, Litwa wyróżnia się najmniejszym spadkiem PKB odnotowanym w II kw. br. (o 4,6% r/r). Ze względu na silniejszy spadek importu niż eksportu, wkład eksportu netto skompensował częściowo znaczące zmniejszenie kontrybucji inwestycji i konsumpcji. W III kw. doszło do wyraźnego ożywienia aktywności gospodarczej.
Zgodnie ze wstępnymi danymi dynamika PKB wyniosła -0,1% r/r w III kw. Struktura wzrostu gospodarczego nie jest jeszcze znana, jednak można oczekiwać, że za ożywienie odpowiadały eksport i konsumpcja. Pomimo, relatywnie małego spadku PKB, skala wzrostu stopy bezrobocia na Litwie była największa wśród czterech analizowanych krajów.
W czerwcu br. rząd Litwy zatwierdził plan inwestycyjny w wysokości 6,3 mld euro (ok. 13%. PKB) z horyzontem realizacji do końca 2021 r. Z tej kwoty 2,2 mld euro (4,5% PKB) ma zostać przeznaczone na sfinansowanie nowych inwestycji, a pozostałe środki zostaną wykorzystane na przyspieszoną realizację już wcześniej zaplanowanych projektów. Plan rządu obejmuje inwestycje w kapitał ludzki, gospodarkę cyfrową, badania i rozwój, infrastrukturę oraz zieloną transformację. Źródłem finansowania tego programu mają być krajowe środki oraz unijny fundusz odbudowy (zgodnie ze wstępnymi informacjami Litwa ma otrzymać dotacje w wysokości ok. 5,5% PKB). Oczekujemy, że uruchomienie programu inwestycyjnego będzie czynnikiem wspierającym ożywienie w latach 2020-2021 r.
Głównym czynnikiem ryzyka dla oczekiwanego ożywienia gospodarczego na Litwie pozostaje przebieg drugiej fali pandemii. 7 listopada rząd ustanowił stan narodowej kwarantanny, który potrwa do 29 listopada. W tym czasie lokale gastronomiczne będą mogły wydawać jedzenie tylko na wynos, wydarzenia kulturalne, sportowe, targi, etc. zostają zakazane. Imprezy rodzinne zostają ograniczone do maksymalnie 10 osób, a zgromadzenia publiczne do 5 osób. Zamknięte zostaną salony piękności, siłownie i obiekty kultury. Nauczanie będzie realizowane w dominującym sposób w trybie online. Rząd pracuje obecnie nad rozwiązaniami mającymi na celu złagodzenie niekorzystnego wpływu narodowej kwarantanny na aktywność gospodarczą, jednak na razie nie są znane żadne szczegóły. Biorąc pod uwagę zarysowane powyżej czynniki prognozujemy, że dynamika PKB wyniesie -1,5% średniorocznie w br. i zwiększy się do 3,8% w 2021 r.
Słowacja
Słowacja wyróżnia się na tle pozostałych trzech krajów regionu najgłębszym spadkiem PKB odnotowanych w II kw. (-12,1% r/r), do którego przyczynił się wiosenny lockdown. Czynnikiem pogłębiającym recesję była duża waga branży motoryzacyjnej w tej gospodarce. Niemniej jednak, ze względu na działania rządu polegające na hibernacji zatrudnienia, stopa bezrobocia na Słowacji zwiększyła się tylko nieznacznie w czasie pierwszej fali pandemii (z 5,6% na koniec 2019 r. do 6,7% w II kw. br.). Według wstępnych danych opublikowanych w ubiegłym tygodniu, spadek PKB w III kw. br. wyniósł 2,4% r/r. Zgodnie z komunikatem urzędu statystycznego, wzrost aktywności gospodarczej wynika z ożywienia w branży motoryzacyjnej wspieranej przez popyt zagraniczny.
Na Słowacji druga fala pandemii przebiega w najmniej korzystny sposób na tle pozostałych trzech krajów regionu (pod względem liczby zachorowań i zgonów na 100 000 mieszkańców). Pod koniec października rząd Słowacji wprowadził godzinę policyjną w godzinach 5:00 do 01:00 następnego dnia (z pewnymi wyjątkami uwzględniającymi m.in. konieczność zakupów żywności, leków, wizyt u lekarza, czy pomocy bliskim). W tym samym czasie rząd uruchomił program wsparcia przewidujący m.in. rekompensaty dla osób samozatrudnionych, programy dofinansowania wynagrodzeń dla pracowników, podwyżkę zasiłku dla bezrobotnych, odroczenie płatności podatków przez firmy. Szacowana wielkość tego programu to 2,8% PKB. Oczekujemy, że pomimo działań rządu, ze względu na wprowadzoną godzinę policyjną, aktywność gospodarcza wyraźnie obniży się na Słowacji w IV kw. W skali całego 2020 r. oczekujemy, że średnioroczna dynamika PKB wyniesie -6,1% r/r. Z uwagi na stopniowe wygasanie drugiej fali pandemii i oczekiwane przez nas ożywienie w światowym handlu, prognozujemy, że dynamika PKB zwiększy się do 4,2% w 2021 r. Dodatkowym czynnikiem wsparcia dla wzrostu gospodarczego w 2021 r. będzie uruchomienie unijnego Funduszu Odbudowy. Zgodnie ze wstępnymi informacjami Słowacja ma otrzymać dotacje w wysokości ok. 5,9% PKB.
W ostatnich miesiącach obserwowaliśmy trend spadkowy dla inflacji na Słowacji wspierany głównie przez obniżającą się dynamikę cen żywności. Oczekujemy, że osłabienie popytu będzie oddziaływało w kierunku zmniejszenia inflacji bazowej. Tym samym prognozujemy, że inflacja ogółem ukształtuje się na poziomie 2,0% w 2020 r., i jej średnioroczny poziom obniży się do 1,4% w 2021 r.
