Jak bankierzy powinni traktować zjawisko Bitcoina?

Cały świat i jego system monetarny znajduje się w wielkim nieładzie, przez co warunki dla wprowadzenia i promowania środków alternatywnych w stosunku do tradycyjnego pieniądza chyba nigdy nie były korzystniejsze.

Banki utraciły zaufanie swoich klientów, na co zresztą w wielu przypadkach zasłużyły. W jeszcze większym stopniu dotyczy to banków centralnych, a już najbardziej – rządów.

Z tego względu moim zdaniem jest rzeczą naturalną, byśmy przyjrzeli się Bitcoinowi i kryptowalutom, a co ważniejsze, w pełni zrozumieli zarówno szanse, jak i zagrożenia dla tradycyjnego modelu bankowości, nieodłącznie związane z koncepcją zdecentralizowanego zatwierdzania transakcji, inteligentnych umów i instrumentów pochodnych.

Jesteśmy świadkami początków zmiany paradygmatu, a ci, którzy wkroczą w tę dziedzinę jako pierwsi, będą mogli zyskać duże przewagi konkurencyjne dzięki zaakceptowaniu i zrozumieniu tej przestrzeni.

Nauczka z historii Internetu

Dla mnie – jako jednego z pierwszych przedsiębiorców, który rozpoczął działalność w dziedzinie inwestycji internetowych – sceptycyzm wobec kryptowalut przypomina komentarze z połowy lat 90. ubiegłego wieku, kiedy to przewidywano, że kiedyś bardzo duży odsetek klientów będzie zawierać transakcje przez Internet.

Ten nowy kanał to tylko przejściowa moda, ludzie zawsze będą chcieli dokonywać transakcji na parkietach, klienci nigdy nie zaufają Internetowi, klienci prywatni zawsze będą musieli szukać informacji i doradztwa u sprzedawców i analityków.

Innymi słowy, zapomnij. W tamtych czasach inwestowanie na rynku walutowym stanowiło prywatny rezerwat ludzi bogatych. Zasadniczo musieli oni płacić bardzo wysoką cenę ze względu na brak przejrzystości i wątpliwe praktyki swych zaufanych doradców.

Dziś na rynku walutowym transakcje zawierane przez klientów prywatnych stanowią ogromną część dziennych obrotów na rynku kasowym, a Saxo Bank, zarządzający ok. 5-7% globalnych obrotów w tej dziedzinie, regularnie trafia na listę 30 najlepszych banków świata na rynku forex – a figurują na niej poza tym jedynie gigantyczne korporacje o aktywach liczonych w miliardach dolarów, ze stuletnią historią. W rzeczywistości wielu tym dużym bankom to my zapewniamy infrastrukturę, by swym mniej zamożnym klientom mogły zapewnić lepszą obsługę, niż są to w stanie zrobić samodzielnie. Więc przemiana jednak może się dokonać.

Niedawno w Danii zatwierdziliśmy naszego pierwszego operatora Bitcoinów i mamy nadzieję w przyszłości wspierać kolejnych, chociaż sprawa staje się bardziej skomplikowana, gdy przedsiębiorstwa działają w kilku krajach i jurysdykcjach.

Macki regulacji

Na tradycyjnych rynkach finansowych przepisy są dziś wszechobecne. Wszystko, co choć odrobinę przypomina instrument finansowy, w końcu zostanie objęte regulacjami. Z pewnością dotknie to również Bitcoina i inne kryptowaluty. Wszystko, co da się objąć przepisami, zostanie nimi objęte.

Tradycyjny system bankowy jest niezwykle ostrożny w stosunku do obszarów, które są słabo uregulowane lub gdzie istnieją niejasności co do przepisów. Nie dlatego, że kochamy nadmierną ich ilość, gdyż ta ogranicza możliwość obsługiwania i wspierania naszych klientów w ich najlepszym interesie, generuje gigantyczne dodatkowe koszty i złożone problemy bez żadnej innej przyczyny, jak tylko dla politycznego celu w postaci ochrony własnej skóry.

Powodem, dla którego banki obawiają się rynków nieregulowanych jest fakt, że zbyt często przepisy wprowadza się post factum, z mocą wsteczną, co pociąga za sobą konsekwencje dla instytucji finansowych. Zatem bankierzy szukają regulacyjnej pewności i jasności, i raczej zrezygnują z okazji biznesowej, niż narażą się na nieznane ryzyko.

Więc w tym sensie przepisy mogą okazać się dla tej dziedziny zawoalowanym błogosławieństwem, gdyż Bitcoin nie zostanie przyjęty przez system finansowy, kupców, inwestorów, itp., dopóki nie pojawią się takie regulacje – miejmy nadzieję, że łagodne.

Oczywiście przepisy rzadko kiedy bywają „łagodne”. Dając nowe możliwości nowym inwestorom i partnerom, spowodują one też gigantyczny wzrost kosztów prowadzenia działalności związanej z Bitcoinem. Zachowanie zgodności z przepisami stanowi obecnie ważną pozycję kosztową w wynikach każdej instytucji finansowej, a niewielkim brokerom i nawet bankom bardzo trudno jest dalej prowadzić opłacalną działalność, gdy te koszty nieustannie rosną.

Jest jasne, że w świecie kryptowalut dla wielu graczy o bardzo niewielkiej kapitalizacji niezwykle trudne będzie uporanie się z dodatkową płaszczyzną kosztów. Zatem bardzo mądrym posunięciem będzie przygotowanie już teraz systemów i procedur dla zapewnienia zgodności z nieuniknionymi wymogami wynikającymi z procedur zapobiegających praniu pieniędzy, związanych z danymi klientów, ujawnianiem ryzyka, ochroną inwestorów, programami ubezpieczeniowymi, itp. Te zagadnienia wkrótce będą dotyczyć także was, i to pewnie szybciej, niż wam się wydaje. Bardzo mądrym posunięciem będzie także proaktywne angażowanie się we współpracę z regulatorami i wyjaśnianie im szczególnych cech tej branży, zamiast prób pozostania niewidocznym.

Innym ważnym zarzutem jest brak płynności. Z własnych skromnych transakcji w Bitcoinie wiem, że dostępna płynność jest naprawdę kiepska. W rzeczywistości duże transakcje trzeba załatwiać poza rynkiem, pomiędzy poszczególnymi kupującymi i sprzedającymi, jeśli w grę wchodzą transakcje o wielkości istotnej dla instytucji.

Powstaje błędne koło. Na rynku jest bardzo niewielu większych graczy, przez co zachęty ekonomiczne dla banków do wprowadzenia tego rodzaju usługi są niewielkie, zwłaszcza biorąc pod uwagę ryzyka regulacyjne nieodłącznie związane z tym procesem.

Bezpośrednie zaangażowanie instytucji finansowych o ustalonej reputacji będzie zatem bardzo nieduże. Naprawdę trzeba być entuzjastą, by w to wejść. Cyniczna analiza ryzyka i korzyści nie przyniesie owoców.

Zalety entuzjazmu

Na szczęście jednak entuzjaści istnieją. Rynek Bitcoina jest z pewnego dystansu obserwowany przez znacznie większą liczbę inwestorów, a stojąca za nim technologia i jej ewentualne zastosowanie w dużo szerszym zakresie, niż tylko do obrotu kryptowalutami, zaczyna być doceniane przez niektórych analityków biznesowych i osoby zajmujące się technologiami, również w bankach.

Dla Saxo Bank możliwość zastosowania instrumentów pochodnych o cechach zbliżonych do CFD – kontraktów na różnice kursowe – jest interesująca co najmniej z intelektualnego punktu widzenia. Znamy konstrukcję takich derywatów, a przekształcenie ich w inteligentne umowy jest z pewnością intrygujące.

Poza tym bycie na pierwszej linii frontu ma w sobie pewien urok. Nie zawsze jest to najbardziej racjonalne pod względem bezpośrednio ekonomicznym, gdyż często wygrywają ci, którzy wkraczają do akcji nieco później. Ale dla organizacji takiej jak Saxo Bank, której klienci spodziewają się jakiejś innowacji przynajmniej od czasu do czasu, Bitcoin może odegrać pewną rolę wizerunkową, której nie można nie docenić. Zazwyczaj banki troszczą się o zagrożenia dla swej reputacji, ale mogą istnieć też korzyści w tym względzie, a ta dziedzina z pewnością do nich należy.

Ponieważ entuzjazm związany z tą sferą jest duży, a komunikacja między użytkownikami Bitcoina dość skuteczna, istnieje dobry potencjał dla powstania efektu wirusa, dzięki któremu może powstać interesująca grupa nowych klientów, chociaż zapewne musiałyby obowiązywać pewne minimalne poziomy transakcji.

Podejmowane są liczne próby budowania giełd kryptowalutowych z płynnością zagregowaną, ale warto pamiętać, że w obszarze rynku pieniądza fiducjarnego większość wolumenu obrotów jest generowana na platformach pojedynczych banków, a nie oferujących płynność zagregowaną. Ponieważ rynek Bitcoina z trudem dąży do osiągnięcia rozsądnego stanu pod względem płynności, odważny bank-animator rynku gotowy podjąć skalkulowane ryzyko łączenia ze sobą klientów w ramach umiarkowanie płynnego spreadu może równie dobrze okazać się zwycięzcą w tych zawodach, przynajmniej na krótką metę, tak jak to było w przypadku tradycyjnego rynku walutowego.

Miecz obosieczny

Zmienność jest mieczem obosiecznym, chociaż okresowo maleje. W sposób oczywisty jest czynnikiem negatywnym na płaszczyźnie komercyjnej, gdzie kupcy niechętnie ponoszą ryzyko realnego kursu wymiany przy tak szybkim przepływie środków płatniczych. Słyszałem wypowiedzi wielu kupców, niechętnych do podjęcia tego ryzyka punktowego, nawet przy krótkoterminowym zaangażowaniu. Oczywiście ten aspekt można z łatwością automatycznie zmienić dzięki dostawcy rozwiązań płatniczych dla kupców, zabezpieczających natychmiastową konwersję na waluty fiducjarne, przynajmniej dla niewielkich transakcji.

Z drugiej strony niektórzy inwestorzy aktywnie poszukują zmienności cen. Weźmy na przykład EUR/USD. Kurs tej najważniejszej na świecie pary walutowej dochodzi do rekordowych minimów, a rentowność obligacji jest ogólnie niezwykle niska w ujęciu historycznym. W takich warunkach zmienność oferowana przez Bitcoina mogłaby być dla niektórych inwestorów bardzo atrakcyjna, gdyby spready były do przyjęcia, a płynność na tyle głęboka, by można było dokonywać jakichś większych transakcji.

Z Bitcoinem wiąże się pewna zagadka. Najwyraźniej od przypominającej bańkę zwyżki odnotowanej pod koniec ubiegłego roku, kiedy to kurs przekroczył poziom 1 200 USD, dominuje trend spadkowy. Od tamtej pory cena spadła o ponad 70%, pomimo niezwykłej uwagi mediów, jaką Bitcoin ostatnio przyciągał. Zazwyczaj należałoby się spodziewać, że ta eksplozja popytu spowoduje wzrost cen, albo przynajmniej, że spadek ze szczytowych poziomów będzie bardziej umiarkowany niż to, co widzieliśmy ostatnio.

Potencjał Bitcoina

Wydawałoby się, że musi istnieć znaczny nawis zainteresowania sprzedażą, być może ze strony „kopaczy” (generujących nowe bitmonety) czy pierwszych inwestorów, którzy dostarczają duże ilości tej waluty, by zaspokoić popyt. Najciekawsze będzie, co się stanie, gdy sprzedaż ta stanie się mniej intensywna, zwłaszcza jeśli w tym samym czasie na giełdę tę wkroczy więcej funduszy hedgingowych i wzrośnie zainteresowanie instytucji długoterminowymi zleceniami i inwestycjami.

Na bardzo małym rynku, o kapitalizacji zaledwie 5-6 mld USD, z ograniczonym wolnym obrotem (który zapewne w ujęciu netto też ogranicza), wydawałoby się, że istnieje potencjał znacznego wzrostu cen, o ile nie zostaną wprowadzone ostre, restrykcyjne przepisy. Z tego względu planuję zakupy przy spadkach w okolice poziomu 350 USD. Oczywiście, jak każdy analityk rynkowy mylę się mniej więcej równie często, co mam rację.

Podsumowując, w perspektywie krótko- i średnioterminowej przewiduję, że Bitcoin będzie przyjmowany przez większe banki w ograniczonym stopniu. Mniejsze, bardziej innowacyjne i bardziej agresywne banki mogą w nim dojrzeć szansę zbudowania zarówno poważnego przedsięwzięcia, jak i nowego kanału dystrybucji, który może znacznie zwiększyć ich widoczność.

Jednak długofalowo sądzę, że niedawne spostrzeżenia Marka Andreesena mogą okazać się prorocze. Istnieje naprawdę duże prawdopodobieństwo, że stojąca za Bitcoinem technologia oznacza prawdziwą zmianę paradygmatu.

Wiemy, że oto mamy przed sobą koncepcję potencjalnie bardzo rewolucyjną, destrukcyjną, która zastępuje zcentralizowane i zawodne zaufane instytucje zdecentralizowanym, bezpiecznym zatwierdzaniem transakcji. Zagrożenie dla banków centralnych i komercyjnych, rządów, instytucji sądowych, giełd, dostawców rozwiązań płatniczych oraz wielu, wielu innych takich scentralizowanych, zaufanych instytucji, jest naprawdę duże.

Ale wspomniany analityk ma również rację, że zjawisko to można porównać do wczesnych etapów rozwoju Internetu. Ma ono potencjał, który jest przewidywalny, ale jak dokładnie go użyć i jak na nim skorzystać – to już jest nieprzewidywalne.

Potencjał ten będzie się nieustannie rozwijał, gdy inteligentni młodzi ludzie będą go dopracowywać w tysiącach zarówno udanych, jak i nieudanych eksperymentów. Najważniejsze wynalazki, także w dziedzinie finansów, raczej nie wywodzą się od graczy o ustalonej reputacji, a z pewnością nie ze starych, tradycyjnych banków. Takie rzeczy powstają gdzie indziej.

Lars Seier Christensen
Saxo Bank