Inwestujemy: Metoda finansowego cyklu życiowego

Roman Sosnowski

Jedną z podstawowych koncepcji wykorzystywanych do diagnozy potrzeb i sytuacji klienta instytucji finansowej jest metoda cyklu życiowego. Jej zastosowanie zakłada się między innymi w programie przygotowawczym, po którym doradcy otrzymują tytuł certyfikowanego doradcy finansowego EFA (European Financial Advisor). Certyfikaty te nadaje European Financial Planning Association (EFPA) odpowiedzialna również za opracowanie programu dla przyszłych doradców.

Posiłkując się tą metodą, warto pamiętać, że każda rodzina lub pojedyncza osoba może spotkać się z nieprzewidzianymi zdarzeniami, których w ramach tego modelu nie da się zidentyfikować. Podobnie z zalecanymi w czasie typowej koniunktury ekspozycjami na poszczególne kategorie instrumentów – w konkretnych warunkach rynkowych uzasadnione może być odbieganie od zaleceń z faktycznym składem portfela, choć zasadniczo nie ma tu uzasadnienia dla odchyleń od zalecanego dla danej fazy cyklu relatywnego poziomu ryzyka.

Od narodzin do śmierci

W ramach koncepcji cyklu życiowego wyróżnia się trzy podstawowe etapy w życiu typowego mieszkańca rozwiniętego gospodarczo kraju. Pierwsza to zależność finansowa, w której nabywamy pewnych podstawowych nawyków, jak również uzyskujemy świadomość występowania zależności pomiędzy pewnymi zjawiskami. Obejmuje ona trzy okresy: (1)Wczesne dzieciństwo, (2) Dzieciństwo oraz (3) Okres nastoletni.

Druga faza to okres samodzielnego utrzymywania się osoby i gromadzenia zasobów finansowych na bieżące potrzeby, jak również na przewidywany okres życia po zakończeniu aktywności zawodowej. W ramach tej fazy wyróżnia się następujące okresy: (4) Budowanie fundamentów, (5) Wczesna akumulacja, (6) Szybka akumulacja, (7) Niezależność finansowa.

Trzecia faza, związana z zaprzestaniem lub ograniczeniem aktywności zarobkowej i korzystaniem z owoców dotychczasowej pracy obejmuje trzy ostatnie okresy: (8) Zabezpieczanie, (9) Dystrybucja oraz (10) Schyłek.

Początki cyklu

Przechodząc do bardziej szczegółowego omówienia poszczególnych faz, zacznijmy od momentu narodzin, gdy rozpoczyna się faza Wczesnego dzieciństwa. W modelu finansowego cyklu życiowego zaczyna się tu pierwszy okres, którego zakończenie następuje wraz z wykształceniem świadomości, że dla uzyskania jedzenia potrzebne są pieniądze. Nie występuje tu zasadniczo ani majątek netto, ani potrzeba określenia profilu ryzyka. Nie ma zalecanej alokacji aktywów, a najważniejsza świadomość, jaką uzyskujemy w tym czasie, to taka, że nie je się pieniędzy. Zwykle okres ten kończy się około piątego roku życia.

Kolejną fazą, w której istotniejszą rolę zaczyna odgrywać element świadomości jest Dzieciństwo. Umownie przyjmuje się, że faza ta rozpoczyna się wraz z otrzymywaniem przez młodego człowieka pierwszych funduszy, którymi może swobodnie dysponować. W fazie tej, podobnie jak w poprzedniej, nie pojawia się zagadnienie majątku, netto jak również zlecanego poziomu ryzyka. Okres ten jednakże wpływa na dalsze funkcjonowanie człowieka i zdolność do gospodarowania swoimi środkami w przyszłości. Wpojone w tym czasie (faza ta trwa przeciętnie od szóstego do dwunastego roku życia) nawyki często pozostają na całe życie. W fazie tej powinno u młodego człowieka pojawić się rozumienie takich koncepcji, jak: akumulacja środków, wymienialność i wartość relatywna.

Jeśli pojęcia, o których piszemy w poprzednim akapicie, zostały prawidłowo przyswojone, to około trzynastego roku życia zaczyna się kolejna faza cyku, czyli Okres nastoletni, trwająca zwykle do osiągnięcia formalnej pełnoletniości. Punktem przejścia do tej fazy jest rozpoczęcie samodzielnego zarabiania pieniędzy. Młody człowiek poświęca czas i energie, aby zarobić pieniądze, które później wydaje lub akumuluje. Także w tej fazie model nie wprowadza odniesień do majątku netto ani zalecanego profilu ryzyka. Pojawiają się natomiast kolejne niezmiernie istotne dla świadomego funkcjonowania we współczesnym społeczeństwie koncepcje, takie jak budżetowanie czy zarabianie pieniędzy. Pojawia się też świadomość, że „pieniądz robi pieniądz”, czyli że ...