III Kongres Prawa Bankowego i Informacji 2014 – Relacja

Rozpoczynając kongres, wiceprezes Związku Banków Polskich Jerzy Bańka przypomniał, że na brak inicjatyw ustawodawczych związanych z prawem gospodarczym – w tym bankowym – nie można w ostatnim czasie narzekać. Niestety, nie wszystkie spośród proponowanych rozwiązań ocenić można pozytywnie. Oprócz nowelizacji wymuszonych przez nowe regulacje unijne całkiem pokaźną grupę stanowią projekty populistyczne – nieprzypadkowo pojawiające się w okresie przedwyborczym. Przykładem mogą być kolejne ataki na instytucję bankowego tytułu egzekucyjnego. Są wreszcie i takie rozwiązania, na które sektor bankowy oczekuje od dawna.

Co nas czeka w najbliższym czasie? Przede wszystkim zmiany w Prawie bankowym będące wynikiem dostosowania polskich przepisów do pakietu CRD IV/CRR. Kolejne obszary zmian prawnych to ustawa o bankach spółdzielczych i bankach zrzeszających, jak również przepisy regulujące funkcjonowanie spółdzielczych kas oszczędnościowo – kredytowych. Niektóre propozycje zmierzają ewidentnie w niewłaściwym kierunku – jak choćby nowelizowana Ustawa o usługach płatniczych, znosząca de facto nadzór nad znaczną częścią tego segmentu rynku finansowego. Powstaje również pytanie, w jakim kierunku pójdą prace nad zmianami w ustawie o nadzorze finansowym, związane z sektorem tzw. szybkich pożyczek. W najbliższym czasie czeka nas również dostosowanie polskiego prawa do FATCA – udało się osiągnąć w tym zakresie porozumienie z Generalnym Inspektorem Ochrony Danych Osobowych.

Rozwiązania istotne dla sektora bankowego to również planowane zmiany w kodeksie cywilnym i kodeksie postępowania cywilnego, umożliwiające elektronizację zajęć egzekucyjnych czy nowelizacja prawa restrukturyzacyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem upadłości konsumenckiej. Niestety, obecny projekt w tym zakresie zdaje się powielać dotychczasowy, fundamentalny błąd – zamiast modelu opartego na ugodzie preferuje się model likwidacyjny, niekorzystny zarówno dla wierzyciela, jak i zadłużonego konsumenta. Szybkich zmian wymaga wreszcie funkcjonowanie tzw. rejestru klauzul abuzywnych. Chodzi o to, aby system nie generował ryzyka gospodarczego – powiedział wiceprezes ZBP.

Koncepcje zmian w prawie bankowym – pod takim hasłem odbyła się pierwsza sesja Kongresu. Prof. Michał Romanowski mówił o współzależnościach pomiędzy prywatnym a publicznym prawem bankowym. Zdaniem prelegenta, obecne dochodzi do swoistej kanibalizacji prywatnego prawa bankowego. To duży błąd. Żadna kontrola nie pomoże, gdy chciwość jest cnotą – a zatem obok regulacji ostrożnościowych czy sankcji dla nierzetelnych graczy rynkowych należy równolegle wprowadzać rozwiązania, dzięki którym pozycja rynkowa staje się nagrodą za rzetelność, uczciwość czy promowanie dobrych obyczajów w biznesie. Takie wartości są nie mniej warte dla instytucji finansowych aniżeli wskaźniki ekonomiczne – a w dalszej perspektywie nawet dużo ważniejsze. Finansowe niepowodzenia niszczą pojedyncze firmy, moralna porażka niszczy cały system – stwierdził prelegent. Narzędziem do promowania dobrych praktyk i budowy odpowiedzialności sektora powinno być właśnie prywatne prawo bankowe.

Z kolei prof. Wojciech Pyzioł stwierdził, że w pracach legislacyjnych nad prawem bankowym nie powinno chodzić wyłącznie o bieżące poprawki w tej ustawie:

– Konieczna jest zmiana koncepcji i reforma prawa bankowego – zarówno publicznego jak i prywatnego – stwierdził prelegent.

Niestety, wciąż wiele mamy przykładów niewłaściwej legislacji. Przykładem może być implementacja prawodawstwa wspólnotowego – dyrektywy unijne często tłumaczy się in extenso, bez nawiązania do istniejących już w polskim prawie pojęć i definicji, przez co każda z ustaw operuje własnym zasobem pojęć określających te same sytuacje. Zdaniem prelegenta, niekorzystnym zjawiskiem jest również atomizacja prawa bankowego. Należy dążyć do tego, aby stworzyć jednolity kodeks bankowy – zawierający również regulacje dotyczące banków hipotecznych, banków spółdzielczych czy też instytucji płatniczych.

Podobnego zdania był również ostatni z prelegentów w pierwszym panelu – prof. Zbigniew Ofiarski. Jego zdaniem dobrym wzorcem dla polskiego ustawodawcy może być… Prawo bankowe II Rzeczypospolitej, uchwalone w 1928 roku. Ustawa ta poza samymi bankami obejmowała również takie podmioty jak spółdzielnie kredytowe, lombardy czy kantory wymiany walut.

„Kredyty walutowe i hipoteczne” – taki był temat drugiej sesji kongresu. Jak nietrudno się domyślić, debatę zdominowały roszczenia kredytobiorców hipotecznych oraz pozwy, w tym zbiorowe, zakładane przez tychże kredytobiorców. W jaki sposób sektor bankowy może skutecznie bronić się przed roszczeniami – na to pytanie odpowiedzi szukali: mec. Anna Cudna-Wagner, dr Dominika Rogoń, mec. Konrad Trzaskowski reprezentujący kancelarię KKG Kubas Kos Gaertner oraz mec. Marcin Dietrich z Raiffeisen Bank Polska.

Ostatnia sesja kongresu poświęcona była problematyce egzekucji sądowej i administracyjnej. Krzysztof Freliszek reprezentujący Krajową Izbę Rozliczeniową potwierdził, że uruchomienie w pełni elektronicznego zajęcia konta dłużnika wymaga trzech elementów: zmian w prawie, standaryzacji procesów, i narzędzia. Tym ostatnim dysponuje właśnie KIR – jest to system OGNIVO, obsługiwany obecnie przez wszystkie banki w Polsce. Z systemu regularnie korzystają również urzędy skarbowe, inspektoraty ZUS a także – na chwilę obecną – aż 1060 kancelarii komorniczych. Ich liczba stale rośnie. Agnieszka Marzec z Biura Informacji Kredytowej przypomniała o obowiązkach banków w zakresie cotygodniowego przesyłania do BIK informacji o nowych rachunkach bankowych i w pełni spłaconych zobowiązaniach.

W debacie wieńczącej obrady Kongresu, prowadzonej przez Dyrektora Zespołu Prawno-Administracyjnego ZBP Tadeusza Białka, udział wzięli: sędzia Marcin Uliasz reprezentujący Ministerstwo Sprawiedliwości, Andrzej Mularzuk – członek Krajowej Rady Komorniczej, prof. Jerzy Pisuliński z Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego oraz Krzysztof Freliszek z KIR SA. Paneliści omawiali wpływ planowanych rozwiązań – również z zakresu elektronizacji postępowań egzekucyjnych – na poprawę skuteczności egzekucji sądowej oraz administracyjnej. 

Szczegółowa relacja z kongresu w numerze 7-8 miesięcznika „Bank”

Karol Jerzy Mórawski