Horyzonty Bankowości 2022 | Sił wciąż jeszcze wystarcza

Ranking przygotowała: Katarzyna Pawlik
Doradca zarządu Zespół Ekonomiczno-Regulacyjny i Rozwoju Kadr Bankowych Związek Banków Polskich

Działające w Polsce banki, mimo piętrzących się trudności, są naprawdę efektywne. Pod tym względem wyróżniamy się w skali całej Europy. Pośrednim dowodem na to są wyniki najnowszej, XXVII edycji Rankingu Banków Miesięcznika Finansowego BANK.

Tradycyjnie nasze zestawienie powstało po porównaniu i analizie wyników osiągniętych przez poszczególne instytucje finansowe funkcjonujące na polskim rynku w okresie ostatnich dwóch lat: 2020-2021. Do rankingu zaprosiliśmy wszystkie największe banki działające w formie spółki akcyjnej oraz największe banki spółdzielcze. Warto podkreślić, że to od ich decyzji zależało, czy wyniki zostaną uwzględnione w poniższym zestawieniu. Dlatego cieszy nas, i zarazem mobilizuje, fakt, że kolejny raz największe polskie instytucje bankowe wyraziły chęć udziału w tym projekcie i wolę promowania swoich osiągnięć także na łamach „Miesięcznika Finansowego BANK”.

Czas zawirowań

Zestawienie wyników poszczególnych banków za dwa ostatnie lata było niezwykle interesujące. Wynika to po trosze z wyjątkowych uwarunkowań makroekonomicznych, w których przyszło im działać w tym okresie. Najpierw, na początku 2020 r., nastąpiła bardzo silna zmiana sytuacji gospodarczej, nie tylko w Polsce, ale i w skali całego globu, spowodowana wybuchem pandemii koronawirusa COVID-19. Po okresie dynamicznego rozwoju ekonomicznego naszego kraju, kryzys epidemiczny wymusił nałożenie istotnych restrykcji w życiu społecznym i gospodarczym, które odcisnęły swoje głębokie piętno właściwie na każdej branży gospodarki. Miały one także ogromny wpływ tak na działalność samych banków, jak i ich klientów. Konsekwencje tej sytuacji były zdecydowanie widoczne w wynikach sektora bankowego.

Nie sposób nie przypomnieć w tym miejscu, że silny wpływ na prowadzenie biznesu bankowego w 2020 r. miało udzielenie przez państwo znacznego wsparcia finansowego wielu podmiotom gospodarczym, które poniosły straty na skutek wybuchu pandemii. Z jednej strony pozwoliło to utrzymać funkcjonowanie wielu klientów bankowych, przez co nie pogorszyła się tak silnie jakość portfela kredytowego banków. Z drugiej strony, dostęp wielu klientów do taniego pieniądza spowodował brak ich zainteresowania kredytem bankowym. Trzeba też dodać, że odpowiedzialne zaoferowanie przez instytucje finansowe wakacji kredytowych klientom wpłynęło na zmniejszenie przychodów odsetkowych tych podmiotów.

Mówiąc o przychodach odsetkowych, trzeba też pamiętać, że w wyniku decyzji NBP o obniżeniu stóp procentowych do ekstremalnie niskiego poziomu, banki w 2020 r. straciły znaczącą część potencjału do generowania zysków, które w większości są właśnie zasługą wypracowanego wyniku odsetkowego.

Odrabianie strat i kolejne problemy

Rok 2021 był natomiast – zarówno dla gospodarki, jak i dla banków – bardziej łaskawy. Wprawdzie utrzymano silne obostrzenia epidemiczne i społeczne (zwłaszcza w pierwszym półroczu), ale wprowadzenie szczepionki przeciw chorobie spowodowało wyraźną zmianę sytuacji społeczno-ekonomicznej kraju i znacznie ograniczyło powszechne poczucie niepewności. Tempo wzrostu ekonomicznego wyraźnie wzrosło, a gospodarka odrobiła straty poniesione rok wcześniej. W sektorze bankowym postępująca stabilizacja sytuacji gospodarczej była widoczna zwłaszcza w postaci wzrostu akcji kredytowej (przynajmniej w niektórych obszarach działalności), poprawy wyników finansowych, wzrostu ich rentowności (w większości przypadków) oraz istotnego ograniczenia wielkości odpisów utworzonych w celu pokrycia ryzyka kredytowego.

W roku 2021 dostęp do środków z tytułu wsparcia publicznego był już zdecydowanie ograniczony. Przez jego większość banki nadal funkcjonowały w warunkach bardzo niskich stóp procentowych, ale w drugiej połowie, w związku z dynamicznym wzrostem poziomu inflacji w Polsce, RPP rozpoczęła ich podnoszenie. Proces ten, korzystny z punktu widzenia wyniku banków, może jednak przynieść istotne konsekwencje dla kredytobiorców, zwłaszcza kredytów długoterminowych, a także ograniczyć popyt na tego rodzaju finansowanie.

Mówiąc o sytuacji banków w Polsce w ostatnich latach, nie można nie wspomnieć o wpływie nierozwiązanego problemu walutowych kredytów mieszkaniowych na wyniki niektórych podmiotów. Wprawdzie większość z nich zmniejszyła poziom posiadanych odpisów aktualizujących, jednakże widoczny był równocześnie znaczny wzrost rezerw utworzonych na ryzyko prawne dotyczące kredytów walutowych. Ich skala silnie rzutowała na wyniki finansowe tych banków, których problem ten dotyczy w największym stopniu i które zaangażowane są w proces wypracowywania ugód ze swoimi klientami.

Omówione w skrócie uwarunkowania działalności banków w ostatnich latach miały znaczący wpływ na zmianę wyników finansowych poszczególnych podmiotów w tym okresie i w efekcie w 2021 r. spowodował istotne przetasowania w pozycjach zajmowanych przez różne instytucje bankowe.

O rankingu słów kilka

Przed przystąpieniem do przygotowania XXVII Rankingu Banków Miesięcznika Finansowego BANK, kolejny raz zwróciliśmy się do instytucji finansowych, których suma bilansowa na koniec 2021 r. przekraczała 1,5 mld zł, o wypełnienie i przesłanie nam specjalnie na ten cel przygotowanej ankiety. Można powiedzieć, że udział poszczególnych banków w przygotowywanym zestawieniu to de facto dodatkowy element prowadzonej przez nie przejrzystej polityki informacyjnej względem klientów.

Uczestnictwo w ankiecie, o czym już wspomnieliśmy, miało charakter nieobligatoryjny, tym bardziej zatem należy podkreślić chęć udziału i zaprezentowania swoich danych również przez mniejsze banki (nienależące do największej dziesiątki instytucji finansowych działających na polskim rynku), a także przez podmioty, które pomimo słabszych wyników na koniec minionego roku zdecydowały się wziąć udział w rankingu. Dlatego – niezależnie od zajętego miejsca w poszczególnych kategoriach – dziękujemy uczestnikom rankingu za ich ciężką pracę, dążenie do jak najlepszych rezultatów i ducha współzawodnictwa. Oby tak dalej!

W rankingu ujęto skonsolidowane wyniki finansowe 13 banków za 2020 r. oraz za 2021 r. W zestawieniu ubiegłorocznym porównywaliśmy wskaźniki 15 podmiotów. W tym zabrakło danych Santander Consumer Banku SA oraz SGB-Banku SA. Przypomnijmy, że ten pierwszy w XXVI edycji rankingu zajął wysokie 4. miejsce w kategorii „Liderzy efektywności”. Podobnie sytuacja wyglądała w przypadku banku zrzeszającego. Nieobecność, od dłuższego już czasu, Banku Polskiej Spółdzielczości w prezentowanych tabelach, a teraz rezygnacja SGB-Banku, powodują, że w rankingu nie ma żadnego banku zrzeszającego. Dlatego warto już teraz wspomnieć o uczestnictwie reprezentanta sektora lokalnych instytucji finansowych – Banku Spółdzielczego w Brodnicy, który – choć najmniejszy pod względem sumy bilansowej i zakresu działalności z prezentowanych przez nas podmiotów, jest zarazem największym bankiem spółdzielczym w Polsce – do tego działającym indywidulanie, poza strukturami zrzeszenia. Kolejny rok śmiało staje on w szranki z największymi instytucjami bankowymi w Polsce. Dziękujemy za ten udział i trzymamy kciuki za jak najlepsze efekty!

Na koniec 2021 r. na polskim rynku funkcjonowało 30 banków komercyjnych, podczas gdy jeszcze kilka lat temu było ich ok. 50. Ten stan to przede wszystkim wynik łączenia się banków w trudnych warunkach regulacyjnych, w jakich przyszło im działać dziś w Polsce. Wysokie obciążenia z tytułu podatku bankowego, wpłaty na Bankowy Fundusz Gwarancyjny, coraz to nowe wymogi regulacyjne prawdopodobnie spowodują, że w najbliższych latach będzie ich nadal ubywać.

Wśród tych 30 banków komercyjnych znajdują się też cztery banki hipoteczne, które nie przyjmują depozytów klientowskich, świadczą ograniczony zakres usług finansowych, ale jednocześnie muszą funkcjonować w tej formie z racji obowiązującego reżimu prawnego w zakresie emisji listów zastawnych. Są to jednak relatywnie małe podmioty. Wypada także dodać, że na liście banków jest też Bank BPH, który nie prowadzi już nowej akcji kredytowej, lecz skupia swoją działalność na zarządzaniu portfelem walutowych kredytów mieszkaniowych, które nie zostały przejęte przez inny bank w chwili przenoszenia pozostałych aktywów tego banku przez instytucję przejmującą. Funkcjonują też dwa specjalistyczne banki samochodowe. Po wyłączeniu tych specyficznych podmiotów, faktyczna liczba banków komercyjnych świadczących usługi bankowości uniwersalnej jest zatem jeszcze mniejsza i w zdecydowanej większości jest reprezentowana w niniejszym rankingu. W relacji do całego sektora bankowego 13 zaprezentowanych banków (komercyjnych i spółdzielczych) stanowi bowiem ok. 70% jego aktywów.

Liderzy efektywności

Pierwszą i najważniejszą kategorią prezentowaną w rankingu jest porównanie efektywności działania poszczególnych instytucji bankowych. Przy wydawaniu werdyktu, podobnie jak w poprzednich latach, wzięto pod uwagę pięć czynników: dynamikę przychodów podstawowych (obejmujących dochody odsetkowe, wynik z prowizji i opłat, dochody z pozycji wymiany i wynik z instrumentów finansowych) w ostatnim roku w stosunku do wyniku z 2020 r., wysokość wskaźnika ROE, ROA, poziom wskaźnika C/I w 2021 r. oraz koszt ryzyka (rozumiany jako stosunek utworzonych odpisów do sumy aktywów banku).

Tworząc ranking, docenialiśmy oczywiście wyższe tempo wzrostu przychodów, wyższe wskaźniki ROE i ROA, niższy poziom C/I oraz niższy koszt ryzyka. Nie wartościowaliśmy przy tym każdego czynnika efektywności dla celów finalnego zestawienia, uznając wszystkie analizowane elementy za równie ważne. Przyznawaliśmy punkty każdemu bankowi dla każdego czynnika odrębnie, na podstawie jego pozycji w rankingu. Tym samym bank najlepszy uzyskiwał 13 pkt. (w zeszłorocznym zestawieniu było to odpowiednio 15 pkt.), zaś najsłabszy 1 pkt za dany czynnik. Finalny wynik banku stanowi zaś średnią liczbę punktów wyliczoną dla wszystkich pięciu czynników. Tym samym lider rankingu, który byłby absolutnym dominatorem klasyfikacji, mógł teoretycznie otrzymać maksymalnie 13 pkt. w klasyfikacji końcowej.

Najwyższa zatem pora – po długim wstępie dotyczącym środowiska działalności banków i opisie metodologii – na ogłoszenie zwycięzcy XXVII Rankingu Banków Miesięcznika Finansowego BANK w kategorii „Lider efektywności” sektora bankowego w Polsce – jest nim ING Bank Śląski SA. Gratulujemy wygrania rywalizacji, ale też uzyskania bardzo wysokiego wyniku 12 pkt. i drugi rok z rzędu pozostawienia konkurencji w tyle. Potwierdzenie pozycji lidera przez ING BŚ to efekt konsekwentnie realizowanej strategii biznesowej, stawianie na wzmacnianie swojej pozycji jako propagatora nowoczesnej bankowości, z silnym naciskiem na działania na rzecz zrównoważonego rozwoju. Warto podkreślić, że różnica punktowa między 1. a 2. miejscem w rankingu wyniosła 1,3 pkt.

ING Bank Śląski uzyskał bardzo wysokie noty praktycznie w każdej kategorii, w tym najwyższe w związku z poziomem wskaźników ROE i ROA na koniec 2021 r. oraz zajął 2. miejsce pod względem wartości i dynamiki zmiany przychodów podstawowych w skali roku. Również przy porównywaniu kosztu ryzyka prowadzonej działalności do pozostałych instytucji finansowych biorących udział w rankingu ING BŚ uzyskał bardzo wysoką punktację. Podsumowując, trudno byłoby – w ramach przeprowadzanej analizy – znaleźć słaby punkt tego banku.

Jak wspomnieliśmy, ING Bank Śląski SA bardzo dba o bycie postrzeganym jako instytucja bezpieczna i nowoczesna, otwarta na potrzeby swoich klientów. Dlatego też warto przypomnieć, że pod koniec 2021 r., jako pierwszy bank w Polsce, rozpoczął wdrażanie systemu centralnego Vault firmy Thought Machine. To nowoczesny system core banking, bazujący na rozwiązaniach chmurowych, stanowi istotny element transformacji cyfrowej oraz technologicznej banku. Wdrożenie innowacyjnego systemu centralnego to ogromny krok w przyszłość nie tylko dla banku, ale przede wszystkim dla klientów. Umożliwi on szybsze wprowadzanie do oferty nowych produktów i usług, a będzie to możliwe dzięki modułowej budowie systemu. Ta zmiana jest odpowiedzią na oczekiwania niezawodnej bankowości, bez przerw na prace serwisowe, a także pełnej personalizacji oferty oraz funkcjonalności dopasowanych do potrzeb klientów. Poszukując rozwiązania, które docelowo zastąpi cały dotychczasowy system centralny, postawiono na elastyczność oraz łatwość adopcji istniejących produktów bankowych do nowej platformy.

Pozostali medaliści

Drugą pozycję w kategorii „Lider efektywności” zajął Citi Handlowy (Bank Handlowy w Warszawie SA) z wynikiem 10,7 pkt. To znaczący awans w porównaniu do rezultatu z roku ubiegłego, gdyż wówczas uplasował się na 7. miejscu. Wpływ na to miały najwyższe noty za procentową dynamikę zmiany przychodów podstawowych oraz najniższy koszt ryzyka banku. Jednakże analizując jego wyniki, można dostrzec, że głównym obszarem do poprawy jest zarządzanie relacją kosztów do dochodów.

Czym Citi Handlowy może się pochwalić w ramach swojej unikalnej, innowacyjnej oferty? Jest to m.in. Citi Payment Outlier Detection – narzędzie, które umożliwia inteligentną weryfikację płatności wychodzących. Wykorzystuje zaawansowane analizy, algorytmy i uczenie maszynowe do monitorowania i kontroli płatności firmy w czasie rzeczywistym. Generuje alerty, dzięki którym wyznaczony użytkownik może weryfikować nietypowe płatności w systemie bankowości elektronicznej. System stale się uczy. Z usługi mogą skorzystać wszyscy klienci korporacyjni Citi Handlowego.

Nie można nie wspomnieć również o Citi Payment Insights – bezpłatnym rozwiązaniu dla klientów korporacyjnych, umożliwiającym śledzenie płatności firmy w skali globalnej. Informuje ono nie tylko o statusie danej płatności – ­wychodzącej lub przychodzącej – na każdym jej etapie, ale też dostarcza szczegółowych informacji o naliczonych opłatach i umożliwia generowanie potwierdzenia płatności. Dzięki Citi Payment Insights można śledzić status płatności na 88 rynkach. CPI oferuje znacznie więcej niż SWIFT gpi. Umożliwia nie tylko monitorowanie płatności, ale też aktywne, samodzielne zarządzanie nimi – bez udziału banku.

Trzecie miejsce w kategorii „Lider efektywności” to swoisty spektakularny powrót lidera z lat wcześniejszych. Po słabych wynikach odnotowanych w roku ubiegłym i spadku z pierwszej pozycji aż na 11., do grona laureatów Rankingu Banków Miesięcznika Finansowego BANK powrócił PKO Bank Polski SA. Podczas analizy otrzymanych danych nie można było nie docenić tak znacznej poprawy wyników na tle całego sektora bankowego.

PKO BP osiągnął łącznie 10,5 pkt., zatem zaledwie o 0,2 pkt. proc. mniej niż Citi Handlowy. Swoją pozycję zawdzięcza przede wszystkim trzem wskaźnikom: C/I, ROE i ROA, w których zajął 2. pozycję w zestawieniu. Niestety, słabiej sytuacja wygląda, jeśli przyjrzymy się rocznej dynamice przychodów podstawowych i poziomowi kosztu ryzyka. To wynik silnego obniżenia wyniku finansowego banku w 2020 r. w następstwie stworzenia bardzo dużych rezerw na ryzyko związane z kredytami walutowymi, dynamika wyniku operacyjnego siłą rzeczy musiała być słabsza.

Jakimi innowacjami może się pochwalić największy bank w Polsce? To m.in. Program PKO Inteligentny Dom – innowacyjne połączenie ubezpieczenia PKO Dom z technologią smart home. Klienci, którzy ubezpieczą dom w PKO Banku Polskim, mogą go dodatkowo chronić przy wykorzystaniu inteligentnych urządzeń, np. czujników zalania, czadu, pożaru, włamania. W razie awarii, ubezpieczyciel natychmiast powiadomi klienta o powstałym zagrożeniu. Zaoferuje też pomoc w celu rozwiązania problemu. Innym rozwiązaniem ułatwiającym życie klientom banku są szybkie płatności BLIKIEM bez kodu i potwierdzenia na Allegro (dostępne w aplikacji mobilnej IKO). To wygodna i bezpieczna metoda płatności w internecie. W ciągu zaledwie kilku miesięcy klienci PKO BP wykonali 1 mln transakcji BLIKIEM z automatycznym potwierdzeniem płatności. PKO jest pierwszym i obecnie jedynym na rynku bankiem, który oferuje to rozwiązanie we współpracy z Polskim Standardem Płatności i Allegro.

Technologiczny filar komunikacji przyszłości w PKO Banku Polskim stanowią Platforma AI i voiceboty. Maksymalizuje on udział rozmów voicebotów w ogólnej liczbie interakcji z klientami i stopniowo uwalnia zasoby ludzkie do realizacji złożonych zadań. Rozwiązanie wykorzystuje technologie analityczne, takie jak rekurencyjne sieci neuronowe (RNN), embeddingi ...