Horyzonty Bankowości 2022 | ESG a wymogi kapitałowe dla banków

Dr Mariusz Zygierewicz
Dyrektor Zespołu Ekonomiczno-Regulacyjnego Związek Banków Polskich

Dziś nikt już raczej nie ma wątpliwości, że jednymi z najważniejszych są kwestie klimatyczne, one bowiem decydować będą o przyszłości życia na Ziemi. Świadomość społeczna wagi tego wyzwania stale rośnie, rośnie też presja środowiskowa i inwestorska domagająca się prowadzenia działalności zgodnej z ideą dbania o środowisko.

Regulatorzy się spóźniają

Wyzwanie to dostrzegają także pracownicy sektora bankowego, zaś kierujący instytucjami finansowymi nie zamierzają pozostawać w ariergardzie przemian. Stąd liczne inicjatywy zmierzające do ograniczenia zaangażowania kredytowego w projekty obciążające środowisko, dążenie do zmniejszenia konsumpcji materiałów, które nie są neutralne środowiskowo oraz udział w emisji zielonych obligacji służących finansowaniu przedsięwzięć proekologicznych. Dziś te działania prowadzone są jeszcze trochę po omacku, ponieważ brak jest finalnej taksonomii, co jest uznawane za działanie ekologiczne, a co nim nie jest, brakuje także zasad oceny poziomu szkodliwości poszczególnych zaangażowań. Tym niemniej takie działania oddolnie są prowadzone praktycznie we wszystkich bankach.

Tym razem wydaje się, że to regulatorzy są spóźnieni w stosunku do oczekiwań społecznych, rynkowych oraz działań podejmowanych przez biznes. Teza ta jest tym bardziej uzasadniona, że do dziś nie określono finalnych zasad ujawień sporządzanych przez firmy giełdowe oraz ujawnień wymaganych przez banki w ramach tzw. filara III w odniesieniu do ESG. Brak tych wymogów utrudnia proces osiągania celów klimatycznych, wybór przez biznes projektów najlepszych pod tym kątem, a finalnie uniemożliwia także porównywanie działań podejmowanych przez poszczególne podmioty gospodarcze (utrudniając optymalizację lokowania kapitału). Należy mieć nadzieję, że proces określania wymogów raportowych zostanie wkrótce zakończony, a wówczas będzie można przejść do dyskusji koncentrującej się na celu i sposobach ewentualnego ujęcia wymogów ESG w normach ostrożnościowych obowiązujących banki. Pojawiają się bowiem pomysły zbudowania zachęt i barier regulacyjnych dla działalności zgodnej i niezgodnej ze społeczną odpowiedzialnością biznesu.

Jest o czym myśleć

Ujęcie preferencji dotyczących ESG w normach ostrożnościowych banków wydaje się dziś przedsięwzięciem nieco karkołomnym. Przyczyn takiego stanu jest oczywiście wiele, zaś potrzeba nowatorskiego podejścia do tego zagadnienia nie jest wcale najważniejsza. Więcej wątpliwości budzi bowiem kwestia połączenia logiki określania minimalnych wymogów kapitałowych dla banków z celami ESG.

Jak wiadomo, podstawą do tworzenia wymogów kapitałowych dla banków jest oszacowanie poziomu nieoczekiwanej straty, szczególnie w odniesieniu do ryzyka kredytowego, które jest najważniejsze w bankach. Dziś ustalanie poziomu nieoczekiwanej straty kredytowej z tytułu ekspozycji bankowych, które nie spełnią wymogów ESG wydaje się wyzwaniem trudnym. Pojawia się zatem fundamentalne pytanie, czy te normy powinny stanowić czystą zachętę (lub sankcję) regulacyjną dla banku, czy też nadal głównie mierzyć poziom ryzyka kredytowego związanego z daną ekspozycją i ryzyko konieczności pokrycia straty kapitałem własnym. Dodatkowo, różny jest horyzont czasowy spoglądania na ryzyko kredytowe i ryzyko ESG. Przy obecnie stosowanych normach ostrożnościowych mówić można o perspektywie kilkumiesięcznej, rocznej lub najwyżej kilkuletniej. Tymczasem wymogi związane z ESG nieść mogą konsekwencje wieloletnie, których dzisiejsze normy kapitałowe nie uwzględniają.

Regulatorzy muszą się zatem nad tym wyzwaniem głowić. Zgodnie z zapisem zawartym w art. 501c CRR II, Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EBA) otrzymał mandat do przeprowadzenia oceny, czy uzasadnione jest specjalne ostrożnościowe traktowanie ekspozycji związanych z aktywami lub działalnością w znacznym stopniu powiązanymi z celami ochrony środowiska lub celami społecznymi. Do 28 czerwca 2025 r. ma przedłożyć sprawozdania ze swoich ustaleń Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i Komisji Europejskiej.

Wstępne wnioski europejskiego nadzoru

Godzi się jednak przypomnieć, że w aktualnym projekcie zmian CRR, dotyczącym przede wszystkim implementacji w Unii Europejskiej finalnej wersji Bazylei III, zawarto propozycję zmiany zapisu, tak aby powyższy raport został przedłożony do 28 czerwca 2023 r., a więc dwa lata wcześniej, niż to założono. To pokazuje zdeterminowanie Komisji Europejskiej do przyspieszenia rozstrzygnięć w tym zakresie. Dlatego też już 2 maja br. EBA opublikował dokument konsultacyjny odnoszący się do roli ryzyka środowiskowego w normach ostrożnościowych. Ma być on przedmiotem publicznej dyskusji do 28 lipca br., a wynik tej debaty stanie się zapewne podstawą do przygotowania ...