Horyzonty Bankowości 2015: Miękkie lądowanie dłużników

Krzysztof Podlewski

Potrzeba zmian w modelu upadłości osób nieprowadzących działalności gospodarczej ma swoje uzasadnienie w analizie przepisów o upadłości konsumenckiej wprowadzonych w 2009 r., które nie spełniły zakładanych oczekiwań. Zarówno obecne przesłanki ogłoszenia upadłości, jak i formalizm procesowy powodują, że upadłość konsumencka jest w zasadzie martwa. Na prawie 2300 wniosków, jakie w ciągu 4 lat wpłynęły do sądów, ogłoszono tylko 87 upadłości konsumenckich – podał ustawodawca w uzasadnieniu przeprowadzenia nowelizacji ustawy.

Zgodnie z nowymi przepisami upadłość konsumencka ma dwie zasadnicze funkcje:

• oddłużenie niewypłacalnego konsumenta (w tym umorzenie całości lub części długów oraz windykację),
• odzyskanie należności przez wierzycieli.

Rewolucja w sądzie

Nowe prawo wprowadziło szereg zmian, które mają ułatwić dostęp do instytucji upadłości. I tak, obniżono koszty postępowania upadłościowego. Za złożenie wniosku trzeba teraz zapłacić 30 zł (zamiast 200 zł), wprowadzono możliwość składania bezpłatnych ogłoszeń w „Monitorze Sądowym i Gospodarczym”, zmniejszono wynagrodzenie syndyka.

Przed nowelizacją niewypłacalność mogła zostać ogłoszona w stosunku do dłużnika, który posiadał co najmniej dwóch wierzycieli. Teraz możliwe jest przeprowadzenie postępowania nawet wtedy, gdy dłużnik ma tylko jednego wierzyciela.

Gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania albo w masie upadłości brak jest płynnych funduszów na ich pokrycie, koszty te pokrywa tymczasowo Skarb Państwa. Dotychczas brak środków na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego był pretekstem do oddalenia wniosku.

Oszuści nie upadną

Warunkiem skorzystania z tej możliwości jest ustalenie, że konsument zarówno przed ogłoszeniem upadłości, jak i w toku postępowania działał uczciwie i zgodnie z prawem. Oznacza to, że nie uzyska ogłoszenia upadłości ani oddłużenia ten, kto doprowadził do swojej niewypłacalności umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, np. podejmował działania na szkodę swoich wierzycieli lub w toku postępowania ukrywał majątek.

Ocena uczciwości płatniczej konsumenta i tego, czy może skorzystać on z upadłości konsumenckiej dokonywana jest na pierwszym etapie przez sąd. Może on odrzucić wniosek, jeśli: ● konsument doprowadził do swojej niewypłacalności albo istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa ● w stosunku do konsumenta prowadzono już konsumenckie postępowanie upadłościowe, ale zostało ono umorzone z innych przyczyn niż na wniosek konsumenta, np. w trakcie wcześniejszego postępowania konsument uchybił swoim obowiązkom – np. zataił istotne informacje, co doprowadziło do prawomocnego umorzenia postępowania.

Odrzucenie wniosku może wynikać też z uchylenia planu spłaty we wcześniejszym postępowaniu o upadłość, bo konsument go nie wykonywał – nie składał sprawozdań, zatajał źródła przychodu itp. Sąd wniosek odrzuci, jeśli uzna, że konsument podał w nim nieprawdziwe lub niezupełne dane, a także, co bardzo ważne, jeśli w ...