Gotówka z recyklingu

Łukasz Obzejta, Maciej Wołk

Jak pokazuje praktyka – prawo nie zawsze nadąża za postępem technologicznym. Przykładem jest bariera prawna ograniczająca możliwość wprowadzenia w Polsce urządzenia z funkcją recyklingu, łączącego funkcjonalność bankomatu i wpłatomatu, umożliwiającego jednak – w przeciwieństwie do urządzeń dualnych – zamknięty obieg gotówki w jego wnętrzu.

Wprowadzenie w Polsce na szeroką skalę tego urządzenia umożliwiłoby zmniejszenie kosztów związanych z fizyczną obsługą gotówki przez pracowników banków i spółki ochroniarskie. Jednocześnie użytkownicy kart zyskaliby szerszy dostęp do środków pieniężnych zdeponowanych na rachunkach bankowych lub kredytowych. Z powyższych względów warto zapoznać się z uwarunkowaniami prawnymi oddziałującymi na możliwość wprowadzenia w Polsce wskazanych urządzeń.

Antenaci

Omawiając problematykę wprowadzenia w Polsce urządzenia z funkcją recyklingu, nie sposób nie wspomnieć o protoplastach tego urządzenia, to jest bankomacie, wpłatomacie i urządzeniu dualnym.

Bankomat, czyli urządzenie umożliwiające samoobsługową wypłatę gotówki z rachunku bankowego lub z rachunku karty kredytowej, jest w Polsce dobrze znany. Pierwszy został zainstalowany w Warszawie przy ulicy Tadeusza Czackiego w połowie lat 80. XX w. Obecnie w Polsce, według szacunków, działa prawie 17 tys. tych urządzeń. Jak wskazują przeprowadzone badania, Polakom przypadł do gustu ten sposób wypłacania gotówki – w 2010 r. wartość transakcji bankomatowych w Polsce wynosiła 253,34 mld zł.

Działanie bankomatu polega – w dużym uproszczeniu – na umożliwieniu posiadaczom kart wypłaty gotówki z tego urządzenia za pomocą karty płatniczej. Banknoty, jakie wypłaca posiadacz karty płatniczej, są pobierane z kasety bankomatowej, której pojemność jest zależna od rodzaju urządzenia. Jeśli w kasecie skończą się banknoty, trzeba zainstalować nową wypełnioną nimi, w innym przypadku urządzenie nie będzie funkcjonować. Dostarczeniem i odbieraniem z bankomatów kaset bankomatowych zajmują się najczęściej spółki ochroniarskie. To generuje koszty i stwarza ryzyko napadu rabunkowego.

W celu zapewnienia użytkownikom kart wygodnego sposobu deponowania gotówki na rachunku bankowym wprowadzono w Polsce wpłatomat. Jest to urządzenie, które – niezależnie od pory dnia – umożliwia wpłacenie posiadanej gotówki bezpośrednio na rachunek bankowy.

Działanie wpłatomatu opiera się de facto na odwróceniu procesu, jaki ma miejsce w bankomacie. Klient umieszcza w urządzeniu kartę płatniczą powiązaną z rachunkiem bankowym, na którym ma zostać zaksięgowana wpłacana gotówka. Następnie loguje się do systemu wpłatomatu. Kolejnym krokiem jest umieszczenie banknotów w podajniku, który zabiera je do wnętrza urządzenia. Potem następuje przeliczenie deponowanej gotówki oraz weryfikacja jakości i autentyczności banknotów. Te zniszczone lub zagięte są automatycznie zwracane. Po przeprowadzeniu powyższych czynności na interfejsie wpłatomatu zostaje wyświetlony komunikat wskazujący wartość pieniężną, jaką urządzenie zamierza zaksięgować na rachunku bankowym. Posiadacz karty ma możliwość zaakceptowania bądź odrzucenia transakcji. Niewyrażenie zgody powoduje jej przerwanie i zwrot gotówki. Wyrażenie zgody skutkuje zaksięgowaniem kwoty na rachunku bankowym i umieszczeniem gotówki w kasecie znajdującej się we wnętrzu wpłatomatu. Jej pojemność jest ściśle określona i zależy od modelu urządzenia. Podobnie, jak w przypadku bankomatu gotówka zgromadzona we wpłatomacie jest odbierana i transportowana przez firmy ochroniarskie.

Urządzenie dualne skupia w sobie dwie funkcje – bankomatową i wpłatomatową. Jednakże są one od siebie niezależne. Oznacza to, że gotówka, która został wpłacona do urządzenia musi zostać przetransportowana do banku celem przeliczenia i sortowania, by następnie zostać umieszczona w urządzeniu dualnym i posłużyć do wypłat. Urządzenie dualne nie zmniejsza zatem kosztów; generuje ono wszystkie koszty właściwe również dla bankomatu i wpłatomatu. W dalszej części artykułu uwagi poczynione w stosunku do bankomatu i wpłatomatu odnosiły będą się również do urządzenia dualnego, z uwagi na znaczące podobieństwa ich budowy i działania.

Integracja bankomatu i wpłatomatu

Krokiem w przyszłość jest wyeliminowanie konieczności obsługi urządzenia dualnego przez człowieka, a przez to ograniczenie kosztów. Dlatego postanowiono skorzystać z efektu synergii i stworzyć urządzenie z funkcją recyklingu. Czyli zintegrować bankomat i wpłatomat w jedno urządzenie. Aparat z funkcją recyklingu umożliwia posiadaczowi karty wpłacenie gotówki, a po przeliczeniu banknotów i przeprowadzeniu ich weryfikacji – które to czynności wykonuje on sam – wypłacenie tej samej gotówki innemu użytkownikowi karty, korzystającemu z urządzenia w ramach funkcji bankomatowej. Różnica pomiędzy urządzeniem z funkcją recyklingu a dualnym polega więc na tym, że w przypadku tego pierwszego gotówka wypłacana przez posiadaczy kart w ramach funkcji bankomatowej pochodzi z wpłat dokonywanych do urządzenia przez posiadaczy kart w ramach funkcji wpłatomatowej, a nie z kasety umieszczanej w tym urządzeniu przez ochroniarzy, jak ma to miejsce w przypadku urządzenia dualnego i bankomatu.

Działanie urządzenia z funkcją recyklingu umożliwia więc redukcję kosztów w porównaniu do urządzenia dualnego – odpada tu bowiem konieczność transportu gotówki do bankomatu i z bankomatu do banku przez spółki ochroniarskie. Jednak urządzenia z funkcją recyklingu nie są samowystarczalne – dowóz gotówki mimo wszystko będzie konieczny, jednak jego częstotliwość zostanie znacząco zmniejszona. Co więcej, zmniejszone zostałyby koszty związane z ręczną weryfikacją autentyczności banknotów przez pracowników banku, to bowiem umożliwiają moduły umieszczone w mechanizmie. Niektórych kosztów będzie jednak trudno uniknąć. Urządzenie takie musi być serwisowane; wymieniać trzeba będzie również tonery z tuszem i rolki papieru służące do drukowania potwierdzeń wpłat i wypłat.

Urządzenia z funkcją recyklingu są już popularne m.in. w Korei Południowej i Japonii. Ich instalację rozpoczęto również w państwach Europy Zachodniej (Niemczech, Szwajcarii oraz we Francji).

Cały artykuł dostępny jest w listopadowym numerze Miesięcznika Finansowego BANK.