Rynek Finansowy | Gospodarka bezgotówkowa

Stanisław Walukiewicz

Gospodarka bezgotówkowa to nie jest pieśń dalekiej przyszłości. Już dziś w wielu miastach można obejść się bez gotówki, płacąc za duże i małe zakupy kartą płatniczą. Jest to bardzo wygodne, bo bezstykowe czytniki nie wymagają wprowadzania PIN-u i umożliwiają korzystanie z kart zapisanych w telefonie komórkowym. Jak podaje „The Economist” tylko w 10% wszystkich transakcji w USA używa się banknotów i monet, podczas gdy pozostałe 90% sprowadza się do zmian w komputerowych zapisach rachunków bankowych i nie ma żadnej fizycznej (materialnej) reprezentacji. W Wielkiej Brytanii ta różnica jest jeszcze większa, bo tam tylko 3% transakcji jest opłacanych gotówką. Już dziś w centrum Sztokholmu trudno jest wypić kawę, płacąc gotówką, bo zwykle nie mają reszty.

Fakt, iż każda transakcja w gospodarce bezgotówkowej jest elektronicznie rejestrowana, ma bardzo istotne konsekwencje dla praktyki społeczno-gospodarczej i dla ekonomii jako nauki (teorii). Dziś omówimy praktykę.

Unikanie opodatkowania

Pełne wprowadzenie gospodarki bezgotówkowej zlikwiduje szarą strefę gospodarki rynkowej, związaną z unikaniem opodatkowania. W Polsce obejmuje ona bardzo szeroki zakres – od usług rzemieślniczych, sprzątania mieszkań, korepetycji itp. po działalność przestępczą, taką jak haracze, narkotyki, prostytucja. Należy tę szarą strefę powiększyć o tzw. sprzedaż na zeszyt jako unikanie podatku VAT. Szacuje się, że co najmniej 25-30% naszego PKB jest wytwarzane w szarej strefie, a więc jej likwidacja może doprowadzić do obniżenia podatków, w tym podatku VAT. „The Economist” ocenia, że likwidacja szarej strefy w gospodarce amerykańskiej powinna dać oszczędności rzędu 100 mld dolarów rocznie.

W Polsce, podobnie jak w innych krajach, państwo ma monopol na produkcję banknotów i monet. Działalność ta przynosi określony zysk, zapisywany po stronie wpływów w budżecie państwa. Oczywiście pozycja ta zniknie po wprowadzeniu gospodarki bezgotówkowej, jednak ten ubytek w przychodach budżetu państwa będzie, jak szacują ekonomiści, z nawiązką kompensowany przez dodatkowe wpływy związane z likwidacją szarej strefy.

Z oczywistych przyczyn produkcja banknotów i monet powinna być tania, a banknoty, szczególnie te o najniższych nominałach, powinny być trwałe i odporne na ekstremalne warunki, np. pranie w pralce automatycznej czy przypadkowe zalanie gorącą kawą. Ostatnio w Wielkiej Brytanii wprowadzono nowy banknot pięciofuntowy, drukowany na plastikowym podłożu z polimerów, któ...