Forum Usług Płatniczych 2021: open banking – czym jest i dokąd zmierza

Kierunki rozwoju usług płatniczych

W pierwszym z wystąpień wprowadzających do debaty Marta Stanisławska z kancelarii prawnej Bird & Bird przedstawiła kierunki rozwoju usług płatniczych w kontekście otwartej bankowości z perspektywy regulacyjnej. Przedstawiła dwa obszary rozwoju otwartej bankowości. Jeden dotyczący sposobów kontaktu pomiędzy organizacjami płatniczymi, bankami i klientami oraz drugi dotyczący rozwoju usług płatniczych.

Po dwóch latach od wejścia w życie standardów technicznych PSD2 widać koncentrację podmiotów na komunikacji pomiędzy aplikacjami zainstalowanymi na urządzeniach mobilnych. Wspomina o tym EBC w publikacji z 2020 roku, w której chce, żeby dostawcy usług płatniczych przewidzieli w swoich dokumentacjach technicznych komunikację np. pomiędzy aplikacją mobilną dostarczaną przez dostawców usługi dostępu do informacji o rachunku i inicjowania płatności.

Podstawy takiej komunikacji zostały początkowo zbudowane na założeniu korzystania przez klientów z komputerów osobistych. Jednak z czasem okazało się, że coraz częściej wykorzystujemy do tego urządzenia mobilne. Nastąpiło też uproszczenie komunikacji pomiędzy różnymi uczestnikami świadczenia usług w ramach PSD2. Jej zdaniem, przyszłością jest wprowadzenie większej automatyzacji i rozwiązań wykorzystujących sztuczną inteligencję.

Ważne jest wprowadzenie jasnych i przejrzystych zasad świadczenia usługi hybrydowej AIS.

Kolejny ważny aspekt to uproszczenie procesu uwierzytelnienia użytkownika. Wdrożenie tzw. europejskich portfeli tożsamości cyfrowej jest tu warte rozważenia. W Polsce usługa inicjowania płatności nie cieszy się dużym zainteresowaniem ze względu na upowszechnienie się już wcześniej usługi Pay-By-Link. Z kolei kierunki rozwoju w tym obszarze, to umożliwienie transakcji płatniczych z rachunków niebędących rachunkami płatniczymi np. z rachunków kart kredytowych itp.

Kolejny kierunek to umożliwienie blokowania środków na rachunku na kwotę inicjowanej transakcji, co aktualnie nie jest przewidziane przez dyrektywę PSD2 i ustawę o usługach płatniczych. Na rynku polskim niezwykle rzadko świadczona jest czysta usługa dostępu do informacji o rachunku. Najczęściej jest ona wykorzystywana do pozyskiwania danych o klientach dla różnych potrzeb, co wiąże się z pewnymi wątpliwościami prawnymi. Dlatego ważne jest wprowadzenie jasnych i przejrzystych zasad świadczenia usługi hybrydowej AIS.

Czy konsumenci chcą korzystać z otwartej bankowości?

Krzysztof Pycia, Sales Director Financial Sector w firmie Blue Media omówił skłonność konsumentów do korzystania z usług open bankingu. Według NetBank w naszym kraju jest już 20 mln aktywnych użytkowników bankowości elektronicznej. Uczestnik panelu zzaprezentował także między innymi wyniki badań Blue Media, z których wynika, że nie wszyscy do obsługi usług bankowych korzystają z przeglądarek internetowych. Natomiast aktywnych użytkowników bankowości, ale tylko mobilnych było ponad 8 mln.

W badaniu wskazano na wysoki poziom zaufania do banków, ale wysoko w zestawieniu znalazły się też firmy globalne i telekomunikacyjne

W 2020 roku spadła też niechęć użytkowników do udostępniania swoich danych stronom trzecim. Takich osób było już 17% (wcześniej 11%). Jeśli ktoś nie chce udostępniać danych, to nie znaczy, że nie skorzysta z otwartej bankowości. Jak się okazuje, większe zainteresowanie takimi usługami jest wśród osób z małych miejscowości, bo w większych wiele usług dostępnych jest na miejscu.

Jeśli chodzi o potwierdzanie tożsamości, to dla biznesu jest to profil zaufany, a wśród klientów potwierdzanie tożsamości przez bank. W badaniu wskazano na wysoki poziom zaufania do banków, ale wysoko w zestawieniu znalazły się też firmy globalne i telekomunikacyjne. Zwłaszcza bezpieczeństwo jest szczególnie ważne w przypadku instytucji finansowych i klienci zwracają na to uwagę. Jak stwierdził, banki mają dziś najwięcej atutów, żeby budować swoją pozycję na rynku open bankingu.

Czytaj także: Forum Usług Płatniczych 2021: Dokąd zmierzamy z nowoczesnymi płatnościami?

Wyniki z badania open bankingu

Dr Dominik Sadłakowski i Natalia Tetkowska z Centrum Gospodarki i Finansów Cyfrowych w UMK w Toruniu, omówili największe niekomercyjne badanie dotyczące ewaluacji dyrektywy PSD2, przeprowadzone przez zespół badawczy działający w ramach Centrum.

Jeśli chodzi o wyzwania ‒ to dla podmiotów rynkowych w krótkiej perspektywie są to zmiany wynikające z dostosowania do regulacji oraz wymagań technicznych, które zaczynają obowiązywać na rynku. Główny nacisk został tu położony na wdrożenie otwartej bankowości i ochronę danych osobowych klientów oraz wymogi związane z silnym uwierzytelnieniem i wygodnej z punktu widzenia klienta obsłudze płatności.

Istotnym wyzwaniem jest konkurencja pomiędzy bankami a tradycyjnymi graczami na rynku usług płatniczych. W perspektywie długoterminowej przewidywaną zmianą jest radykalne odwrócenie kierunku konkurencji z konkurencji wewnątrzsektorowej na konkurencję z dużymi firmami technologicznymi i fintechami.

Kolejny etap to dostosowanie się do rozwoju paneuropejskiej struktury płatniczej, która będzie miała duży wpływ na procesowanie płatności. Jedna czwarta użytkowników jest gotowa udostępniać swoje dane w ramach usług AIS ‒ w Europie to 98 mln osób. Świadczy to o dużym potencjale rozwoju usług otwartej bankowości wśród konsumentów na naszym kontynencie.

Istotnym wyzwaniem jest konkurencja pomiędzy bankami a tradycyjnymi graczami na rynku usług płatniczych

Jak stwierdzili prelegenci, zgodnie z opinią specjalistów innowacje płatnicze powinny być wdrażane na wczesnych etapach przez niebankowe instytucje płatnicze typu PayTech. Podmioty takie mają wiele przewag, które pozwalają im na wczesne wprowadzanie, testowanie oraz implementację takich rozwiązań. Wynika to z ich relatywnie niskiego uregulowania i większej swobody w działaniu rynkowym.

Z kolei banki powinny wdrażać takie innowacje na etapie wzrostu, z uwagi na silne uregulowanie i żeby nie zwiększać swojej ekspozycji na ryzyko. Firmy BigTech mogą wprowadzać innowacje zarówno na wczesnym etapie, jak i w fazie wzrostu.

Zgodnie z badaniem, dostawcy usług płatniczych wskazują na konkurencję pomiędzy sobą, a podmioty procesujące i dostawcy OEM kooperują z pozostałymi podmiotami na rynku. Z kolei banki jako jedyne wykazują tendencję do współpracy wewnątrzsektorowej. Zdaniem ekspertów powinny one kooperować w zakresie standaryzacji i rozwiązań płatniczych np. przy podnoszeniu bezpieczeństwa oferowanych usług.

Czytaj także: Forum Usług Płatniczych 2021 – open banking i usługi płatnicze w dobie cyfryzacji

Open banking ‒ spojrzenie na świat

Małgorzata Domagała, dyrektor ds. relacji z klientem i otwartej bankowości w polskim oddziale Mastercard Europe przedstawiła informację o rozwoju otwartej bankowości na świecie. W dłuższej perspektywie open banking ma przysłużyć się całemu ekosystemowi płatności poprzez poprawienie znajomości zagadnień z zakresu finansów, uproszczenie procesów, poszerzenie dostępności do finansowania i kredytów. Dzięki konkurencji na rynku poprawi się tzw. user experience, a to przełoży się na adopcję tych rozwiązań.

Przedstawicielka Mastercard wspomniała także o rozszerzaniu się idei otwartej bankowości poza UE. Na przykład Ukraina już wprowadza takie rozwiązania. Pierwsze takie działania pojawiają się też w Rosji. Tak też jest w Azji i Afryce. Jak podała, np. Australia wprowadza znacznie szerszy zakres udostępniania danych dla firm TPP.

Małgorzata Domagała podkreśliła również szybki rozwój otwartej bankowości w Wielkiej Brytanii, która była prekursorem regulacji w tym zakresie. W Polsce także rośnie zainteresowanie bardziej zaawansowanymi rozwiązaniami udostępnianymi dzięki otwartej bankowości.

Open banking ma przysłużyć się całemu ekosystemowi płatności poprzez poprawienie znajomości zagadnień z zakresu finansów, uproszczenie procesów, poszerzenie dostępności do finansowania i kredytów

Debatę zatytułowaną „Dokąd zmierza open banking?” poprowadził prof. Michał Polasik z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, a uczestniczyli w niej: dr Mateusz Blocher, adwokat, starszy prawnik w kancelarii Sołtysiński Kawecki & Szlęzak, Janusz Diemko, ekspert sektora płatniczego, Patrycja Rajczykowska-Strugalska, dyrektor Biura Otwartej Bankowości w Santander Bank Polska, Małgorzata Domagała, dyrektor ds. relacji z klientem i otwartej bankowości w polskim oddziale Mastercard Europe oraz Krzysztof Pycia, Sales Director, Financial Sector w Blue Media.

Jak stwierdziła Patrycja Rajczykowska-Strugalska obecne inicjowanie płatności z racji swojej formy nie spełnia oczekiwań klientów, jeśli chodzi o wygodę. Ekspertka nie jest też usatysfakcjonowana poziomem wykorzystania tej usługi w naszym kraju. Zwróciła uwagę na usługę identyfikacji klientów. W Hiszpanii i Portugalii dużym zainteresowaniem cieszą się usługi premium wykorzystujące AIS.

Obecne inicjowanie płatności z racji swojej formy nie spełnia oczekiwań klientów, jeśli chodzi o wygodę.

Grupa Santander sama tworzy API dla klientów korporacyjnych i w ten sposób świadczy spersonalizowane usługi dostosowane do ich potrzeb. Patrycja Rajczykowska-Strugalska wspomniała również o inwestycjach w rozwiązania płatnicze i pojawianiu się nowych rozwiązań np. płatności przy wykorzystaniu implantów, zakupy autonomiczne testowane przez sklepy itp.

Janusz Diemko podkreślił, że ze względów technicznych firmy BigTech mogą być największym beneficjentem otwartej bankowości, bo mają dużo konsumentów, żyją z reklamy, znają przychody swoich użytkowników, udostępniają usługi P2P i dzięki temu mogą coraz częściej wchodzić na rynek płatności. Nie mają jednak zamiaru stawać się bankami i podlegać regulacjom. Dlatego w celu świadczenia usług płatności i innych tego rodzaju, nawiązują partnerstwa z innymi wyspecjalizowanymi w tym firmami.

Dla fintechów bank może być np. inwestorem, a to również zastrzyk kapitału i środków na rozwój

Jak stwierdził ekspert, mogą też obawiać się postępowań antymonopolistycznych na różnych rynkach. Jednak jest ryzyko, że bank będzie zmarginalizowany tylko do dostarczania pieniędzy. Z kolei dla fintechów bank może być np. inwestorem, a to również zastrzyk kapitału i środków na rozwój.

Jak spodziewa się Małgorzata Domagała, w płatnościach będzie duża różnorodność. I wcale jeden rodzaj realizacji płatności nie będzie zastępował innych.

Model otwartej bankowości zgodny z PSD2 nie jest jeszcze idealny, (…). Konsument zadecyduje o tym, co się przyjmie

Doświadczenie klienta będzie miało tu podstawowe znaczenie, co do wyboru. Model otwartej bankowości zgodny z PSD2 nie jest jeszcze idealny, a płatność np. przy pomocy BLIKA lub kartą w terminalu jest dziś bardzo wygodna. Konsument zadecyduje o tym, co się przyjmie. Warto też przyglądać się innym krajom, w tym spoza PSD2, jakie nowe funkcjonalności są na danych rynkach udostępniane.

Dr Mateusz Blocher ocenił implementację PSD2 w Polsce poprzez skutki biznesowe, które wywołuje. Zwrócił uwagę, że spadły liczby przelewów na rzecz płatności kartowych. Wprowadzenie regulacji miało tworzyć realną konkurencję dla płatności kartą. To pokazuje, że tendencje rynkowe nie odzwierciedlają tego, co stało u podstaw tworzenia tych rozwiązań prawnych.

Spadły liczby przelewów na rzecz płatności kartowych

Na poziomie krajowym otwarta bankowość nie jest w jego opinii nadmiernie uregulowana. Jeśli nie jesteśmy zadowoleni z rynku, to należy doszukiwać się problemów raczej w regulacjach europejskich. Jeśli chodzi o regulacje PSD2, to widzi tu miejsce dla zmian oraz korekt i to się już dzieje. Jego zdaniem z punktu widzenia techniki prawodawczej powinniśmy zastanowić się nad takimi rozwiązaniami, które będą spójne dla całego rynku finansowego lub finansowego i kapitałowego, a nie rozdrobnione na sektory. Również rynek usług nie-płatniczych powinien być tak uregulowany, żeby mogły one współdziałać.

Na niedoskonałości regulacji otwartej bankowości zwrócił uwagę Krzysztof Pycia. Na przykład bank posiada scoringi klientów i mógłby się nimi za odpowiednią opłatą podzielić z partnerami.

Strony trzecie nie do końca są np. pełnoprawnym „pełnomocnikiem” klienta

Ma nadzieję, że w premium API pojawią się nie tylko nowe usługi, ale i ich wyceny. Wtedy też, jak sądzi, zgłoszenia stron trzecich o nieprawidłowościach API będą przez banki traktowane priorytetowo, a dziś tak nie jest.

Jak dodał, strony trzecie nie do końca są np. pełnoprawnym „pełnomocnikiem” klienta. To do klienta powinna należeć decyzja, czy daje on podmiotowi prawo zlecić przelew jednorazowy, czy też zdefiniowaną serię przelewów.

Czytaj także: Forum Usług Płatniczych – Mastercard umożliwia konsumentom korzystanie z najnowszych rozwiązań