Forum Technologii Bankowości Spółdzielczej 2018 – Reminiscencje: W czas tsunami spółdzielcy muszą trzymać się razem

Jerzy Rawicz

– Rok 2018 jest niezwykle trudny dla polskiej bankowości. Obecnie pracujemy nad wdrożeniem 22 regulacji – przypomniał dr Tadeusz Białek, dyrektor Zespołu Prawno- -Legislacyjnego Związku Banków Polskich. Tak potężna kumulacja nowych przepisów wchodzących równocześnie w życie stanowi efekt aktywności zarówno ustawodawcy europejskiego, jak też i krajowego. W tym pierwszym przypadku sektor bankowy musi się przygotować na bezprecedensowe w dziejach światowych rynków finansowych otwarcie, będące efektem dwóch unijnych dyrektyw: PSD2 oraz PAD. Pierwszy z tych aktów prawnych traktowany jest niemalże jako synonim open bankingu, w rzeczywistości obowiązek udostępnienia API przez banki tzw. podmiotom trzecim ma zastosowanie jedynie do usług płatniczych, będących przecież wycinkiem bankowego tortu. Ambicją władz wspólnotowych jest jednakże zwiększenie konkurencyjności świadczonych usług również i w innych obszarach, czego dowodem jest pozostająca niejako w cieniu PSD2, Dyrektywa nr 2014/92/UE w sprawie porównywalności opłat związanych z rachunkami płatniczymi, przenoszenia rachunku płatniczego oraz dostępu do podstawowego rachunku płatniczego (PAD).

Ustawodawca świętszy od papieża

Zgodnie z harmonogramem wyznaczonym przez Parlament Europejski, instytucje finansowe muszą być gotowe na oferowanie podstawowych kont o ograniczonej funkcjonalności już od 1 sierpnia br. Polscy spółdzielcy mają w tym kontekście utrudnione zadanie, gdyż rodzimy ustawodawca zdecydował się na wdrożenie postanowień dyrektywy PAD w najbardziej restrykcyjnej formie. Obowiązek oferowania podstawowego rachunku płatniczego w naszym kraju obejmie wszystkie bez wyjątku banki, instytucje kredytowe i SKOK-i, tymczasem aby uczynić zadość wymogom unijnym, wystarczyło „zagwarantować dostęp do tych rachunków wszystkim konsumentom na swym terytorium i zapobiegać zakłóceniom konkurencji” – czyli zobligować do ich prowadzenia wyłącznie te podmioty, które dysponują placówkami rozmieszczonymi na terenie całego kraju. Rozwiązanie przyjęte w polskim prawie ma wprawdzie swoje uzasadnienie, na obszarach wiejskich banki spółdzielcze nierzadko pełnią funkcję jedynego dostawcy usług finansowych, jednak oferowanie wybitnie nierentownego produktu, jakim jest rachunek podstawowy, może stanowić zbyt poważne obciążenie dla najmniejszych spółdzielni. Należy bowiem pamiętać, że w myśl ustawy o usługach płatniczych otwarcie i prowadzenie rachunku ma być całkowicie bezpłatne, bank musi również w pełni ponieść koszty pięciu operacji płatniczych przeprowadzonych przez posiadacza konta oraz tej samej liczby wypłat w bankomatach należących do obcych operatorów. Również i w tym przypadku rodzimi decydenci wykazali się nadgorliwością w stosunku do unijnych wymogów, które przewidują w takich przypadkach możliwość pobierania przez instytucje finansowe tzw. rozsądnej opłaty. Klasyfikacja bankowych prowizji do tej kategorii miałaby być dokonywana na podstawie przeciętnego poziomu dochodów w danym państwie oraz średnich stawek uiszczanych za obsługę rachunków płatniczych na danym rynku, zatem opłata w rozsądnej wysokości mogłaby w ostatecznym rozrachunku być neutralna nawet dla małego banku. Niezależnie od konsekwencji zmian w ustawie o usługach płatniczych dla lokalnych instytucji finansowych nasuwają się wątpliwości, czy opcja przyjęta przez polskiego usługodawcę faktycznie przyczyni się do ograniczenia zjawiska wykluczenia finansowego. Odsetek posiadaczy kont bankowych sięga w polskim społeczeństwie 86%, zjawisko nie ubankowienia ma zatem charakter relatywnie niewielki. Pomimo rosnących kosztów działalności bankowej, niektórzy z dostawców usług bankowych nadal oferują rachunki bezwarunkowo lub warunkowo darmowe, przy czym warunki niezbędne do uzyskania zwolnienia od prowizji z reguły nie należą do wygórowanych. Można zatem domniemywać, iż przyczyną wykluczenia bankowego jest raczej kwestia mentalności bądź braku potrzeby korzystania z rachunku płatniczego aniżeli niedostępności finansowej. W takiej sytuacji ograniczenie przychodów banków wynikające ze świadczenia darmowych usług w zakresie podstawowych kont może przynieść efekt odwrotny od zamierzonego, ograniczając inicjatywy w dziedzinie wdrażania nowatorskich rozwiązań płatniczych, odpowiadających potrzebom społeczeństwa w większym stopniu niż dotychczasowe instrumenty. Problem ten w szczególnym stopniu dotyczyć będzie właśnie bankowości spółdzielczej, która dotychczas w niektó...