Forum Od-nowa: Z samorządowego frontu zmian

W wywiadzie udzielonym red. Michałowi Cyrankiewiczowi z Rzeczpospolitej (http://www4.rp.pl/artykul/1189272-Laczenie-powiatow-i-gmin-bez-zachet-finansowych.html) Przewodniczący podkreślił, że zachowana zostanie większość postulowanych w projekcie rządowym rozwiązań, z wyłączeniem bezpośrednich premii kwotowych za łączenie gmin (ale pozostawieniem samej idei). O wadze całego dokumentu z punktu widzenia systemowego obszernie pisało Forum Od-nowa w ubiegłym roku (http://forumodnowa.pl/index.php/teksty/19-samorzad-terytorialny/102-ustawa-samorzadowa-to-krok-w-dobrym-kierunku), zaś w tym miejscu warto zaznaczyć, że ustawa jest aktem prawnym wyjątkowo oczekiwanym przez środowisko samorządowe.

Drugą dobrą nowinę przyniósł Kongres XXV-lecia samorządu terytorialnego, jaki odbył się 5 i 6 marca w Poznaniu. Pierwszego dnia obrad, podczas uroczystej kolacji z udziałem przeszło tysiąca samorządowców z całej Polski, Premier Ewa Kopacz złożyła obietnicę przekazania dodatkowych środków na fundusz sołecki. Według danych MAiC z 2014 r., spośród 2175 gmin, w których funkcjonują jednostki pomocnicze, w budżetach większości z nich (1224) wyodrębniono fundusze sołeckie. Widać więc, że rozwiązanie to jest przedmiotem dużego zainteresowania włodarzy na terenach wiejskich. Powoli staje się ono powszechną praktyką, a władze lokalne interesują się dyskusją o możliwości jego powołania. To alternatywa wobec budżetu obywatelskiego dla mniejszych gmin, które – jak dotąd – go nie wprowadzały, co może mieć związek z mniejszą liczbą aktywistów i nikłą presją organizacji pozarządowych. Należy jednak zauważyć, że mechanizm funduszy sołeckich nie jest tak „czysty”, jak budżety obywatelskie w miastach: gminy z takimi funduszami są nagradzane częściowym zwrotem wydatków z nich poniesionych. A więc budżet państwa wręcza trochę pieniędzy władzom, które zdecydowały się podzielić prawem do decyzji o ich alokacji ze swoimi mieszkańcami. Można domniemywać, że zwiększenie puli środków na fundusz sołecki przyczyni się do jeszcze większego wzrostu jego popularności w gminach.

Z gorszych informacji trzeba odnotować odstąpienie od powołania Komisji Nadzwyczajnej ds. samorządów. Zamysł utworzenia takiego ciała wyszedł od Premier Ewy Kopacz w listopadzie 2014 roku, przy okazji wyborów samorządowych, ale wobec oporu zarówno części samorządowców, jak i środowisk politycznych oraz parlamentarzystów, argumentujących, że to mnożenie bytów nad potrzebę, nie sfinalizowano tego zamierzenia.

Należy mieć nadzieję, że losu Komisji nie podzieli Instytut Samorządności, którego powstanie zapowiedział z kolei Minister Administracji i Cyfryzacji Andrzej Halicki. Na połowę kwietnia zaplanowano spotkanie inauguracyjne, gdzie w gronie naukowców, ekspertów, samorządowców i organizacji pozarządowych ma być wypracowany model funkcjonowania Instytutu. Na razie pewne jest tylko, że Minister optuje za rolą tego ciała jako ośrodka o charakterze znacznie szerszym niż ścisła działalność naukowa czy badawcza, co bardzo dobrze wróży misji całej instytucji.

Również na kwiecień zostało przesunięte kolejne posiedzenie zespołu ds. ustrojowych przy Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego. Dyskutowane na nim będą kolejne propozycje zgłaszane przez różne podmioty oraz opiniowane uwagi. Do tej pory wnioski spłynęły m.in. od województwa kujawsko-pomorskiego, zachodniopomorskiego czy bardzo aktywnego Prezydenta Inowrocławia, Ryszarda Brejzy. Tematem obrad stanie się zapewne podział kompetencji samorządów (na podstawie tabeli zadań przygotowanej przez MAiC) oraz sprawy ustrojowe, w tym zwiększenie roli mieszkańców i radnych.

Na temat tych ostatnich kwestii, a szczególnie zaburzonej relacji między władzą wykonawczą a uchwałodawczą dyskutowano niedawno na konferencji „Pozycja rady w systemie władzy samorządowej. Stan obecny i postulaty”, zorganizowanej w Rzeszowie przez Pismo Samorządowe Wspólnota. Na potrzeby tego wydarzenia ukazała się interesująca publikacja pod red. Doroty Bąbiak-Kowalskiej, zawierająca artykuły praktyków, a także teoretyków samorządności na temat m.in. uchwalania budżetu i absolutorium, upolitycznienia rad czy planowania przestrzennego. W dokumencie nie zabrakło propozycji zmian systemowych przedstawionych przez Forum Od-nowa (burmistrz przewodniczącym rady, radni włączeni we współzarządzanie, zmniejszenie liczby radnych połączone z ich profesjonalizacją) oraz omówienia postulatu dr. Krystiana Ziemskiego i Macieja Kiełbusa kodyfikacji prawa samorządowego (http://forumodnowa.pl/images/pozycjarady.pdf).

Agata Dąmbska