Forum Bezpieczeństwa Banków 2022. Kluczowe kierunki zmian w przepisach dotyczących prania pieniędzy
Karol Mórawski: Trzeci panel tegorocznego Forum Bezpieczeństwa Banków, prowadzony przez Pana Prezesa, będzie koncentrować się na tematyce AML. Jakich nowych ryzyk i zadań dla banków, związanych z ich minimalizacją możemy spodziewać się w tym obszarze, zwłaszcza biorąc pod uwagę sytuację za naszą wschodnią granicą?
Dr Tadeusz Białek: Z jednej strony mamy do czynienia z wdrażaniem uregulowań dotyczących zapobiegania praniu pieniędzy, a także czekającą nas, dużą reformą unijnych przepisów w zakresie AML, w dodatku przenoszącą regulacje obejmujące ten obszar na poziom rozporządzenia, podobnie jak miało to miejsce w przypadku RODO. To zaś oznacza sporo dodatkowej pracy dla instytucji finansowych.
Pojawiają się problemy dotyczące tych osób, które nie dysponują żadnymi dokumentami lub legitymują się dokumentami nie biometrycznymi, książeczkowymi, pisanymi wyłącznie cyrylicą
Równocześnie mamy do czynienia ze wzmożonymi wyzwaniami AML-owymi, w związku z agresją rosyjską na Ukrainę. Kluczowe są tu dwa aspekty. Po pierwsze obsługa bankowa obywateli Ukrainy, przybywających do Polski, którzy jedynie w niewielkiej mierze mają status uchodźców, a do których stosuje się przepisy specjalnej ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa.
W celu uzyskania wsparcia finansowego, które zostało im przyznane ze środków publicznych, muszą oni po nadaniu numeru PESEL aktywować rachunek bankowy, chociażby po to, by móc przyjmować te środki finansowe. W tym kontekście pojawiają się problemy dotyczące tych osób, które nie dysponują żadnymi dokumentami lub legitymują się dokumentami nie biometrycznymi, książeczkowymi, pisanymi wyłącznie cyrylicą.
Te kwestie zostały uwzględnione w specjalnym wystąpieniu do banków, przygotowanym przez KNF we współpracy z GIIF. Dotyczą one ukształtowania dla takich osób specjalnej kategorii dedykowanego rachunku, który uwzględniałby wspomniane wyzwania AML-owe, wskazane w tym piśmie. To między innymi kwestia problemów dotyczących identyfikacji, a związanych z określonym rodzajem dokumentów.
Drugi rodzaj wyzwań AML dotyczy sankcji. Tu mamy do czynienia zarówno z regulacjami stosowanymi bezpośrednio na poziomie UE, a odnoszącymi się do środków sankcyjnych, kierowanych wobec określonych osób, reprezentujących reżim rosyjski czy białoruski, jak również sankcji bardziej rozbudowanych, których część wymaga implementacji na poziomie krajowym.
Aktualnie jest procedowany projekt ustawy, przewidujący wdrożenie na poziom krajowy części sankcji, jak zamrożenie czy konfiskata określonych wartości majątkowych. To zaś oznacza kolejne zadania, jakie pojawiają się przed bankami.
Czytaj także: Forum Bezpieczeństwa Banków, AML i onboarding uchodźców z Ukrainy
Jak zatem można się odnieść do planowanych zmian w przepisach unijnych dotyczących AML? Wiemy, że jesteśmy przed kolejnym etapem harmonizacji, czy dziś możemy powiedzieć, że jest to wyjście naprzeciw aktualnym problemom banków, a może wręcz przeciwnie, pojawiły się nowe wyzwania, których przepisy UE nie dotyczą?
– Nowelizowane przepisy unijne dotyczą bezpośrednio zagadnień, związanych z AML i przewidują wprowadzenie zmian w zakresie dotychczasowego instrumentarium. Równolegle, jak już wspomniałem, pojawiają się dodatkowe wyzwania, związane z sytuacją wojenną.
Całkiem nowym, niezależnym strumieniem legislacji AML-owej jest więc adekwatna reakcja wobec tych wyzwań, jakie zmaterializowały się w związku z wojną w Ukrainie. Jednak prace regulacyjne w tym obszarze idą obok zmian, dotyczących podstawowego instrumentarium związanego dotąd z dyrektywami AML, a teraz rozporządzeniem.
Czytaj także: Forum Bezpieczeństwa Banków 2022, konflikt zbrojny i wojna hybrydowa a bezpieczeństwo sektora bankowego
W kontekście samego procesu wdrożenia warto odwołać się do doświadczeń, jakie zdobyliśmy w toku wdrażania RODO, gdzie mieliśmy do czynienia z podobnym mechanizmem – regulacje zawarte w dyrektywie zastąpiono rozporządzeniem, czego efektem była silniejsza harmonizacja przepisów.
Owe doświadczenia, które towarzyszyły wdrożeniu bezpośrednio stosowanego RODO, ale także niezbędnej legislacji krajowej, dostosowującej przepisy do RODO, na pewno mogą mieć tu duże znaczenie, zwłaszcza jeśli weźmiemy pod uwagę, że niektóre kwestie w obszarze AML i RODO są dość mocno powiązane. Mam tu na myśli chociażby kwestie z zakresu przetwarzania danych osobowych na potrzeby oceny ryzyka.
