Firmy pożyczkowe: Zamieszanie na rynku pożyczkowym

Elżbieta Cieśla, Stefan Cieśla

Należy tu wyjaśnić, iż określenie pożyczkodawca pozabankowy nie jest tożsame z terminem parabank. Ten bowiem jest instytucją finansową gromadzącą depozyty bez zezwolenia odpowiednich organów państwa, a więc działającą nielegalnie, zwykle zachęcając inwestorów perspektywą nadzwyczajnych zysków. Jego działalność powinna być ścigana przez prokuraturę. Pożyczkodawca pozabankowy natomiast udziela kredytów konsumenckich z tzw. środków własnych, co sprowadza się do tego, iż w przeciwieństwie do parabanku nie gromadzi depozytów, a pieniądze na pożyczki ma własne lub kupuje je na rynkach finansowych. Działa legalnie i w obecnej chwili podlega nadzorowi odpowiednich instytucji państwowych, zwykle organów ochrony konsumenta.

Pętla zadłużenia

Zapotrzebowanie na łatwy kredyt gotówkowy okazało się na tyle duże, iż zaczęło powstawać coraz więcej firm oferujących takie produkty. Ci, którzy często nie spełniali surowych wymogów bankowych, bardzo chętnie zaciągali tego rodzaju pożyczki. Zjawisko to nasiliło się w dobie ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego 2008 r., kiedy wiele osób traciło pracę, a w Polsce firmy najczęściej zatrudniały pracowników na tzw. umowy śmieciowe. Jednocześnie banki, na żądanie Komisji Nadzoru Finansowego, nie tylko zaostrzyły kryteria udzielania kredytów, ale także praktycznie zaprzestały udzielania pożyczek na niskie kwoty.

Ten splot zdarzeń wymusił niejako na uboższych konsumentach zwrócenie się o kredyt do firm pożyczkowych. Mało kto jednak z tych pierwszych masowych klientów owych firm zdawał sobie sprawę z ceny takiego kredytu, która często okazywała się – aczkolwiek trzeba bardzo wyraźnie podkreślić, iż często nie oznacza zawsze – ceną lichwiarską. Zdarzało się więc, że pożyczkobiorca, który nie wywiązał się w terminie ze swoich zobowiązań, musiał zapłacić za pożyczkę kwotę kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt razy wyższą, niż ta, którą pożyczył. Klienci firm pożyczkowych zaczęli zaciągać pożyczki na spłatę pożyczek. Wówczas pojawiło się w społeczeństwie zjawisko tzw. spirali zadłużenia w systemie pozabankowym – pożyczkobiorcy zaciągali coraz większe długi na spłatę poprzedniego zadłużenia, początkowo niewielkiego. Wysokość zadłużenia osiągała w końcu kwoty niemożliwe dla nich do spłacenia. W wyniku komorniczych egzekucji tracili liczne dobra ruchome, a zdarzały się także utraty nieruchomości, w tym mieszkalnych. W końcu uznano, że czas na uregulowanie działalności pożyczkodawców pozabankowych.

W Polsce jako pierwszy rozpoczął ten proces rząd koalicji PO-PSL, który podjął decyzję o nowelizacji ustawy o kredycie konsumenckim w celu wprowadzenia w niej regulacji w zakresie działalności pożyczkodawców pozabankowych. W wyniku prawie dwuletnich prac nad tą ustawą, w tym konsultacji społecznych wśród zainteresowanych podmiotów reprezentujących konsumentów, przedsiębiorców pożyczkowych oraz inne zainteresowane jednostki jak GIODO czy ZBP, wypracowano kompromis. Wprowadzono regulacje dotyczące przede wszystkim limitu kosztów pożyczek, które określiły wysokość maksymalnych kosztów stałych i kosztów w czasie. Określono także warunki, jakim muszą odpowiadać przedsiębiorstwa zajmujące się ich udzielaniem, wprowadzono obowiązki informacyjne zarówno w stosunku do klientów (obowiązek rzetelnego i czytelnego informowania kredytobiorcy o kosztach kredytu i warunkach spłaty), jak i w stosunku do rejestrów kredytobiorców (Biuro Informacji Kredytowej) oraz określono zasady reklamowania kredytów konsumenckich. Nie wprowadzono jednak zasad regulujących zabezpieczenia pożyczek. Nie przeprowadzono również rzetelnej analizy funkcjonowania tych firm, której to analizę dokonano w wielu innych państwach, np. Wielkiej Brytanii czy Australii.

Różne produkty W wyniku takich analiz ustawodawcy większości państw uznali, iż w ofertach firm pożyczkowych znajdują się bardzo różne produkty finansowe, które można podzielić na trzy główne grupy:

• chwilówki, czyli kredyty na bardzo niewielkie kwoty od 100 do 2000 zł, udzielane na krótkie okresy czasu od 1 do 2 miesięcy;
• pożyczki średnioterminowe na nieco wyższe kwoty, najczęściej od 1000 do najwyżej 15 000 zł, udzielane na dłuższy okres czasu, zwykle do roku lub półtora
• pożyczki długoterminowe na kwoty zwykle nieprzekraczające 25 000 zł i udzielane na okres do 4 lat.

Jak wiadomo, każdy z tych produktów finansowych jest obarczony innym ryzykiem, innymi kosztami pieniądza oraz obsługi, a co za tym idzie inny jest jego koszt całkowity. Polski ustawodawca nie przyjął tego wówczas do wiadomości i jednakowymi regulacjami objął wszystkie produkty.

W tym miejscu należy podkreślić, iż Polska stała się tym samym jedynym zapewne państwem na świecie, w którym uregulowane zostały pożyczki długoterminowe. W innych państwach objęto regulacjami wyłącznie chwilówki, a tylko w niektórych ...