EDS raport: Zagospodarowywanie Wisły

Elżbieta Kozubek

W strategii rozwoju woje­wództwa zwrócono uwa­gę na szczególne wa­lory przyrodnicze dolin rzek, w tym przede wszystkim paneuropejskiego korytarza ekologicznego Wisły. Pod­kreślono również funkcję rzeki w po­prawie warunków życia w miastach i utrzymaniu ciągłości przyrodniczej. Jednocześnie dostrzeżono niebez­pieczeństwo wystąpienia powodzi oraz obsuwania się terenu w obrę­bie skarp doliny Wisły. Zaznaczono wreszcie potencjał przyrodniczy do­liny Wisły jako rzeki o wciąż w znacz­nym stopniu naturalnym charakterze. Zapisy stosowne do zidentyfikowa­nych szans i zagrożeń znalazły się wśród kierunków działań określo­nych w dokumencie.

W planie zagospodarowania woje­wództwa wskazano na problem ko­lizji funkcji Wisły, w przypadku której ochrona przyrody i walorów krajo­brazowo-turystycznych może kolido­wać z robotami służącymi ochronie przeciwpowodziowej, potencjalnym wykorzystaniem do transportu wod­nego, oraz dopuszczaniem zabudo­wy. W związku z tym Dolina Środ­kowej Wisły została wskazana jako obszar problemowy, w przypadku którego konieczne jest zachowanie równowagi pomiędzy ochroną śro­dowiska a przeciwdziałaniem zagro­żeniu powodziowemu, m.in. poprzez stosowanie naturalnych środków przeciwpowodziowych (polderów zalewowych). W planie ustalono też rozwój systemu transportu rowero­wego, obejmujący Szlak Rowerowy Wisły. Turystyczne zagospodarowa­nie terenów nad Wisłą (z wyłącze­niem obszarów zagrożonych powo­dzią) wskazano m.in. w Płocku.

W projekcie „Park Rzeki Wisły” do­ceniono walory odcinka rzeki od Nowego Dworu Mazowieckiego do Płocka (włączając w to obszar miast). Podkreślono i wykorzystano przy tym zróżnicowaną strukturę funkcjonalną, zagospodarowanie przestrzenne oraz unikatowe zasoby przyrodniczo-kra­jobrazowe i sieć hydrograficzną, jak też powiązane z nimi formami ochrony przyrody. Istotna jest również potrze­ba zachowania walorów przyrodniczo­-rekreacyjnych rzeki i jej okolic.

Cztery obszary pilotażowe

Podjęto współpracę z przedstawiciela­mi lokalnych samorządów i interesariu­szy. W jej efekcie powołano Zespół do spraw koordynacji udziału wojewódz­twa mazowieckiego w pracach nad rewitalizacją Wisły.

Powstało również studium programo­wo-przestrzenne dla terenów nad­rzecznych Wisły oraz programy roz­woju wraz z projektami kierunkowymi i rozwiązaniami koncepcyjnymi dla czterech obszarów pilotażowych:

Strefa 1. Płock – Miasto Łączące;

Strefa 2. Rolnictwo Połączone Wodą (tereny nadrzeczne);

Strefa 3. Nowy Dwór Mazowiecki – Brama Warszawy;

Strefa 4. Leoncin – Niebieska Ekowioska.

Wizja i kierunek rozwoju tego obszaru związane są z aktualnym i przyszłym znaczeniem Płocka i Nowego Dwo­ru Mazowieckiego, kształtowaniem krajobrazu i struktury urbanistycznej, ochroną Puszczy Kampinoskiej, zmia­nami demograficznymi i racjonalnym wykorzystaniem terenów rolniczych.

Obszar rozwojowy „Park Rzeki Wisły” powinien przyczy­nić się do wykreowania modelu współpracy na terenie o istotnym dziedzictwie kulturowym (m.in. Twierdza Modlin, Płock) i walorach przyrodniczych, jak też do wykorzystania jego potencjału rozwojowego w połączeniu z Mazowiec­kim Portem Lotniczym w Modlinie.

Koncepcja „Parku Rzeki Wisły” obejmuje obszar szczegól­nego potencjału rozwojowego regionu (rzeka, tereny rolnicze, zaplecze usługowo-produkcyjne, tereny rekreacyj­ne, obszary dziedzictwa kulturowego itd. – łącznie około dwóch tysięcy km²). Potencjał ten ma wymiar przestrzenny, społeczny, gospodarczy i organizacyjny. Celem utworze­nia „Parku Rzeki Wisły” jest wsparcie wielowymiarowego rozwoju tego obszaru przy wykorzystaniu możliwości, jakie stwarzają tereny nadbrzeżne Wisły.

Obszar ten charakteryzuje się dużą dynamiką zmian, zwłaszcza w sferze osadnictwa (urbanizacja), rozwoju gospodarczego oraz procesów demograficznych, w tym mi­gracji. Poszukiwano rozwiązań godzących z jednej strony w interes ochrony doliny rzeki i jej zrównoważone (zgodne z zasadami trwałego rozwoju) zagospodarowanie, a z dru­giej – korzystanie z jej zasobów. Dotychczasowe zmiany użytkowania ziemi dotyczące terenów mieszkaniowych, usługowych czy przemysłowych koncentrowały się m.in. na terenach wykorzystywanych dotychczas rolniczo, czę­sto charakteryzujących się wysoką jakością gleb. Obok negatywnego wpływu na strukturę i jakość przestrzeni naruszają one równowagę stosunków wodnych.

Projekty główne i łącznikowe

Projekty kierunkowe opierają się na czterech aspektach:

• wzmacnianiu dostępności rzeki – terenów nadrzecz­nych
• kreowaniu możliwości otwarcia się w stronę rzeki
• koncentracji działań bezpośrednio na rzece
• powiązaniu rzeki z edukacją i innowacyjnością.

Poza projektami w poszczególnych strefach, przewidzia­no realizację projektów łącznikowych, takich jak atrakcyj­ne wizualnie i funkcjonalnie systemy połączeń w postaci dróg pieszo-rowerowych wraz z infrastrukturą towarzyszą­cą oraz zintegrowanym system informacji i oznakowania. Będzie to stanowić bazę dla ciekawej aranżacji terenów zieleni, ciągów komunikacyjnych, miejsc integrujących społeczność lokalną oraz wyeksponowania obszarów wartościowych przyrodniczo, krajobrazo­wo i kulturowo.

21 listopada 2016 r. Sejmik Wojewódz­twa Mazowieckiego podjął uchwałę w sprawie przystąpienia do sporzą­dzania zmiany Planu zagospodaro­wania przestrzennego województwa mazowieckiego. Zmiany te obejmą też zagospodarowanie dolnej Wisły i jej otoczenia, tak by wykorzystać jej potencjał przyrodniczy i turystyczny. Dotychczasowe działania w ramach projektu „Park Rzeki Wisły” dostarczy­ły wiedzy i informacji, które zostaną wykorzystane w ramach zmiany pla­nu. Już teraz w strategii rozwoju wo­jewództwa ujęto turystyczne pasmo przyrodniczo-kulturowe doliny Wisły, odnotowując duży potencjał turystyki rekreacyjnej (wypoczynek nad wodą), kulturowej (miejscowości nadrzeczne) i aktywnej (turystyka wodna i rowe­rowa), jak też wartości przyrodnicze paneuropejskiego korytarza ekolo­gicznego.

Umiejętne wykorzystywanie potencjału rozwojowego

Dla zintegrowanego podejścia mię­dzysektorowego ważne jest odpo­wiednie i umiejętne wykorzystywanie potencjału rozwojowego terenów wo­kół portu lotniczego Warszawa-Modlin. Jak zauważono w Regionalnym zinte­growanym planie policentrycznego rozwoju obszarów wokół Mazowiec­kiego Portu Lotniczego Warszawa­-Modlin, przygotowanym w ramach projektu airLED, w promieniu 40 km od lotniska mieszka ponad dwa miliony osób. Jako kwestię kluczową dla roz­woju tego obszaru wskazano potrzebę wsparcia rozwoju biznesu w otoczeniu lotniska, tak by zwiększyć przychody z działalności poza lotniczej.

Poza działaniami dotyczącymi lotni­ska, w Nowym Dworze Mazowieckim przewidziano w ramach „Parku Rzeki Wisły” zagospodarowanie obu brze­gów Narwi poprzez utworzenie bazy turystyczno-rekreacyjnej oraz portu wraz z zabudową turystyczno-miesz­kaniową. W Leoncinie przewidziano opracowanie planów urbanistycznych, wyznaczenie szlaków turystycznych i stworzenie produktów turystycznych. W Płocku przewidywane działania obejmują przygotowanie nowych tere­nów inwestycyjnych, budowę przystani miejskiej wzorowanej na historycznym dworcu wodnym oraz rewitalizację ob­szaru śródmiejskiego miasta.

Zakres działań przewidzianych w ra­mach projektu „Park Rzeki Wisły” po­kazuje, jak wielowymiarowe powinny być działanie adresowane do rzeki i terenów nadrzecznych. Samorząd województwa mazowieckiego podej­muje działania w tym zakresie, reali­zując cele zapisane w dokumentach strategicznych i planistycznych, jak też współpracując z partnerami mię­dzynarodowymi i lokalnymi. W celu zapewnienia trwałego, efektywnego i zrównoważonego rozwoju doliny rzeki, potrzebna jest jednak również współpraca pomiędzy poziomem wojewódzkim i krajowym. Przykładowo, budowa dróg rowerowych na wałach przeciwpowodziowych będzie od przyszłego roku, według nowego pra­wa wodnego, wymagała zgody Pań­stwowego Gospodarstwa Wodnego „Wody Polskie”. Dlatego też tak istotne, jest, aby działania dotyczące Wisły na poziomie krajowym i regionalnym były spójne i zharmonizowane.