Dobre praktyki i kluczowe obszary odpowiedzialności w branży budowlanej

Mamy do czynienia ze zmianą świadomości rynku i dostosowaniem do nowych warunków otoczenia, co jest zasługą m.in. działalności organizacji związkowych (Polskiego Związku Firm Deweloperskich oraz Stowarzyszenia Budowniczych Domów i Mieszkań), upowszechnienia standardów w tym zakresie przez międzynarodowe firmy deweloperskie, indywidualnej wrażliwości osób zarządzających firmami, a także wpływu prawodawstwa na sposób prowadzenia działalności gospodarczej.

Firmy deweloperskie coraz częściej  dobrowolnie włączają się w obszary odpowiedzialne społecznie i środowiskowo. Skanska wyróżnia się dbałością o ochronę środowiska naturalnego, pozbawia także swoje inwestycje barier architektonicznych, dostosowując je do potrzeb osób w różnym wieku i o różnym poziomie sprawności fizycznej, nawet jeśli odbyć się to miało kosztem zysku spółki. Jako deweloper, działający w myśl społecznej odpowiedzialności biznesu, jest wyczulony na potrzeby osób z niepełnosprawnością, co podkreśla Bartosz Kalinowski, dyrektor zarządzający Skanska Residental Development Poland[1]. Pionierski obiekt Holm House budowany jest w konsultacji z członkami Fundacji Integracja oraz zgodnie z normami certyfikacji „Obiektu bez barier”.

[1] http://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/585215

Odpowiedzialne społecznie i środowiskowo podejście firmy Murapol przejawia się m.in. w przykładaniu dużej wagi do działalności badawczo-rozwojowej w procesie budowlanym. W strukturach Grupy Murapol powołana została dedykowana komórka – Dział Badań i Rozwoju – do zadań której należy wyszukiwanie, opracowywanie oraz rekomendowanie do wdrożenia rozwiązań z zakresu zrównoważonego budownictwa. Spółka angażuje się także społecznie, dba o rozwój pracowników oraz przykłada wagę do rzetelnego informowania klientów na temat inwestycji. Bliskie jej są także zagadnienia środowiskowe. Zarówno Skanska, jak i Murapol zdobyły dla swoich osiedli „zielone certyfikaty” – bądź na etapie końcowej inwestycji, bądź projektowej.

Kolejny lider na polskim rynku w obszarze zrównoważonego budownictwa i CSR – spółka Budimex – realizuje szereg inicjatyw, do których należą prowadzenie programów społecznych, stosowanie wysokich standardów etycznych w zakresie reklam, ochrony środowiska naturalnego, bezpieczeństwa informacji oraz dialogu z interesariuszami.,Spółka od lat wydaje także raporty odpowiedzialnego biznesu, informując wszystkie zainteresowane tą tematyką podmioty o skali i zakresie realizowanych działań. Wyżej wymienione przykłady aktywności firm deweloperskich wskazują, iż biznes uwrażliwił się na nowe cele działalności, realizowane komplementarnie względem podstawowego celu, jakim jest generowanie zysku.

Międzynarodowa norma ISO 26000 wskazuje 7 obszarów społecznej odpowiedzialności organizacji. W odniesieniu do branży budowlanej szczególne znaczenie mogą mieć:

• praktyki z zakresu pracy (BHP, rozwój pracowników i szkolenia w miejscu pracy, ochrona socjalna, dialog społeczny)
• środowisko (ochrona środowiska, poszanowanie i ochrona różnorodności biologicznej oraz przywracanie siedlisk przyrodniczych, zapobieganie zanieczyszczeniom, zrównoważone wykorzystywanie zasobów, łagodzenie skutków i adaptacja do zmian klimatu)
• Zagadnienia konsumenckie (uczciwy marketing, prawdziwe i obiektywne informacje oraz uczciwe praktyki dotyczące umów, ochrona zdrowia i bezpieczeństwa konsumentów, obsługa konsumenta, wsparcie, reklamacje i rozstrzyganie sporów, ochrona danych i prywatności konsumenta oraz edukacja i podnoszenie świadomości konsumentów)
• Uczciwe praktyki operacyjne (przeciwdziałanie korupcji, uczciwa konkurencja, odpowiedzialne zaangażowanie się w działalność polityczną, promowanie społecznej odpowiedzialności w łańcuchu wartości)
• Zaangażowanie społeczne (proaktywne działania na rzecz społeczności lokalnej, edukacja i kultura, tworzenie miejsc pracy i rozwój kompetencji, rozwój i dostęp do technologii, zdrowie, inwestycje społeczne).

Promując dobre wzorce w zakresie zagadnień konsumenckich, Polski Związek Firm Deweloperskich opracował „Kodeks Dobrych Praktyk w relacjach Klient – Deweloper”, określający zbiór zasad dotyczący firm deweloperskich zrzeszonych w PZFD oraz klientów.. Dokument, zaakceptowany przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, gwarantuje klientom m.in. dostęp do pełnych i kompleksowych informacji o projekcie inwestycji, a także informacji o postępach prac, zapewniając klientom w tym celu także wejście na teren budowy, udziela wskazówek, jak wybrać rzetelną firmę, jak przygotować się do zakupu mieszkania, jak kształtować relacje w trakcie realizacji inwestycji oraz po jej zakończeniu. Kodeks zobowiązuje członków PZFD m.in. do terminowości i profesjonalizmu w realizacji projektu inwestycji lub niepodejmowania go, jeżeli te warunki są zagrożone, do redagowania umów w zrozumiały sposób, ubezpieczenia inwestycji, niezwalniania się z odpowiedzialności wobec klientów, lecz respektowania zasady równości stron. Dokument wskazuje także podstawowe elementy prawidłowo skonstruowanej umowy z klientami oraz zasady, którymi powinny kierować się firmy deweloperskie podczas realizacji inwestycji i po jej zakończeniu, w tym pomocy przy organizowaniu wspólnot mieszkaniowych.

Inne zagadnienia konsumenckie, istotne dla branży budowlanej, to także: ochrona zdrowia i bezpieczeństwa użytkowników mieszkań (w tym wykorzystywanie technologii i materiałów budowalnych bezpiecznych dla zdrowia i życia), ochrona danych i prywatności klientów, sprawiedliwe praktyki marketingowe (rzetelne informowanie, umożliwiające dokonywanie świadomych wyborów, ochrona przed nieuczciwymi lub wprowadzającymi w błąd reklamami lub oznaczeniami), zapewnienie zdrowego środowiska (niestwarzającego zagrożeń dla dobrostanu obecnego i przyszłych pokoleń), edukacja (rozwijająca umiejętności oceny produktów i usług oraz dokonywania porównań, a w konsekwencji umożliwiająca podejmowanie świadomych, niezależnych decyzji dotyczących wyboru produktów i usług ze świadomością praw i obowiązków konsumenckich). Deklarowane praktyki w zakresie zagadnień konsumenckich członków PZFD – Grupy Murapol oraz Budimex – obejmują: w przypadku Murapolu przywiązywanie dużej wagi do obsługi posprzedażowej, szczególnej dbałości o zabezpieczenie danych klientów dewelopera, zapewnienie wysokich standardów ochrony przeciwpożarowej budynków oraz jakości materiałów budowlanych (wszystkie stosowane przez Murapol materiały posiadają atesty). Budimex także informuje o wysokiej staranności w zapewnieniu należytego poziomu bezpieczeństwa przetwarzanych informacji, ochronie danych osobowych oraz rzetelnego podejścia do obsługi pogwarancyjnej.

W ramach praktyk z zakresu pracy bardzo duże znaczenie w budownictwie przykłada się do zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Ten obszar dotyczy propagowania i realizacji najwyższego poziomu fizycznej, psychicznej i społecznej kondycji pracujących oraz zapobiegania pogarszaniu się stanu ich zdrowia z powodu warunków pracy. Dotyczy to także prewencji, czyli ochrony pracowników przed zagrożeniami dla zdrowia lub życia. Kwestia bezpieczeństwa na budowie obarczona dużą liczbą ryzyk, dlatego do realizacji różnego rodzaju zadań włącza się wszystkie zaangażowane podmioty – pracowników, wykonawców, dostawców, konsorcjantów oraz każdą osobę uczestniczącą w realizacji inwestycji. Problemy związane ze zdrowiem i bezpieczeństwem wynikają m.in. z pracy z niebezpiecznym sprzętem, szkodliwymi substancjami lub pracą na wysokościach. Naganną praktyką jest nieprzestrzeganie norm BHP lub szukanie oszczędności na tym polu kosztem zdrowia albo życia pracowników. Budimex wskazuje, iż podstawą działań spółki jest przekonanie, że bezpieczeństwo jest wspólnym dobrem, a każdy z pracowników odpowiada nie tylko za siebie, ale również za współpracowników. Celem zapewnienia efektywności działań wdrożono system zarządzania spełniający wymagania norm: PN-N-18001:2004 oraz BS OHSAS 14001:2007[1]. Firma Skanska deklaruje, iż pracuje albo bezpiecznie, albo wcale[2]. Pracownicy Murapolu objęci są stałą opieką specjalisty ds. BHP, który szkoli kadry i wpiera pracowników w zakresie BHP. Spółka powołała także Akademię Kierownika Budowy i Kierownika Kontraktu, by edukować inżynierów z zagadnień prawnych i praktycznych aspektów realizacji inwestycji.

Firmy budowlane to często duże organizacje, zatrudniające kilkuset lub nawet kilka tysięcy pracowników. Istotną kwestię odgrywa tu rodzaj umowy, na podstawie której zatrudniani są pracownicy, warunki ich pracy i ochrona socjalna, istotna zwłaszcza w przypadku niekorzystnych zdarzeń losowych. Odpowiedzialność przedsiębiorstwa nie może się ograniczać wyłącznie do pracowników bezpośrednio zatrudnionych w firmie – współcześnie łańcuchy dostaw bywają bardzo skompilowane, obejmują często duże rzesze podwykonawców i mają charakter globalny. Właściwe zarządzanie wymaga ścisłej współpracy wszystkich podmiotów zaangażowanych w generowanie zysków danej firmie. Ignorowanie praw pracowniczych, wykorzystywanie przewagi rynkowej pracodawcy lub przenoszenie kosztów na kontrahentów jest nie tylko nieetyczne, lecz także rodzi istotne ryzyka operacyjne oraz reputacyjne dla firmy. Odpowiedzialne podejście firmy Skanska znalazło odzwierciedlenie m. in. we wprowadzonym w życie 1 października 2016 r. „Kodeksie postępowania dostawcy Skanska”. Odnosi się on do dostawców, podwykonawców, doradców, pośredników oraz agentów, stanowiąc załącznik do każdej nowej umowy z ww. podmiotami.

Obszarem odpowiedzialności branży budowlanej oraz rodzących się jednocześnie ryzyk jest także obszar praktyk operacyjnych, w tym występowania korupcji. Zgodnie z wynikami ankiety[3], którą przeprowadziło Stowarzyszenie „Normalne Państwo” wraz z Fundacją Forum Obywatelskiego Rozwoju i Stowarzyszeniem Agencji Reklamowych, z korupcją w budownictwie spotkała się ponad połowa respondentów (54%), a dotyczyła ona m.in. okoliczności wydawania decyzji WZ lub pozwolenia na budowę, organizacji przetargów lub współpracy z nadzorem budowlanym. Korupcja godzi w zasady uczciwej konkurencji oraz podważa zaufanie do funkcjonowania i autorytetu instytucji publicznych.

W kontekście zaangażowania społecznego istotnego znaczenia z punktu widzenia odpowiedzialności branży budowlanej nabiera wykorzystywanie wiedzy, innowacji i nowych technologii, a nawet wkład budownictwa w ich rozwój. Uczestnictwo w tworzeniu innowacyjnych technologii może pomóc w rozwiązaniu problemów społecznych i środowiskowych, zwłaszcza jeśli rozwiązania te są przystępne cenowo i łatwe do powielania także przez inne podmioty z branży. Międzynarodowa norma ISO 2600 zaleca, by organizacja ustalała rozsądne warunki udzielania licencji lub przekazywania technologii dla dobra wspólnego. Możliwe jest także podjęcie współpracy ze szkołami wyższymi lub laboratoriami badawczymi, by wspólnie działać na rzecz rozwoju naukowego i technologicznego, co czyni m.in. Skanska. W bieżącej pracy kładzie nacisk zarówno na współpracę ekspercką z innymi jednostkami Grupy (np. Skanska Knowledge Hub lub Skanska Teknik), jak również z zewnętrznymi partnerami: uczelniami, instytutami badawczymi i start-up’ami, klientami  i przedsiębiorstwami[4] Z kolei komórka B&R funkcjonująca w strukturze Grupy Murapol prowadzi prace i analizuje rozwiązania dotyczące m.in. efektywności energetycznej, prefabrykacji oraz zintegrowanego budownictwa energooszczędnego. Obecnie pracuje nad systemowym węzłem z elementów prefabrykowanych, który otrzymał pozytywną rekomendację w zakresie unikalności przez Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej.

Firmy deweloperskie coraz powszechniej także angażują się w działania społeczne. Spółka Arche, w odpowiedzi na problem repatriacji, w 2014 r. powołała do istnienia Fundację Leny Grochowskiej. Głównym celem organizacji jest zapewnianie mieszkań dla repatriantów z Kazachstanu, lecz z biegiem czasu fundacja zaczęła się także angażować w działalność kulturalną. Spółka Murapol przywiązuje szczególną wagę do promowania sportu i szeroko pojętej aktywności fizycznej, współfinansując tworzenie profesjonalnych tras rowerowych do kolarstwa górskiego – Enduro Trails w Bielsku-Białej, sponsorując dwie stacje wypożyczalni rowerów w Katowicach, wspierając akcję Fundacji Arka „Rower Pomaga”, sponsorując działanie klubów piłkarskich i promując aktywny tryb życia wśród młodych osób.

Wytyczne odpowiedzialności biznesu nie są zbiorem pustych postulatów, lecz realnymi narzędziami kształtowania postaw społecznych i środowiskowych firm deweloperskich. Znaczenie tych zagadnień może stać się w kolejnych latach obszarem „core” biznesu i zostać zakorzenione we wszystkich działaniach firm, począwszy od kwestii strategicznych, poprzez komunikację i raportowanie, kończąc na codziennym prowadzeniu działań operacyjnych z uwzględnieniem oczekiwań interesariuszy. Coraz powszechniejszą praktyką w firmach deweloperskich jest także tworzenie dedykowanych stanowisk poświęconych tematyce zrównoważonego budownictwa lub CSR. W odniesieniu do przyszłych zmian wiele zależeć będzie od presji otoczenia prawnego i społecznego, standardów branżowych w coraz bardziej globalnym charakterze otoczenia biznesowego, świadomości osób zarządzających oraz podjętej decyzji firmy co do jej pozycji konkurencyjnej [5].

[1] http://www.budimex.pl/pl/zrownowazony-rozwoj/bezpieczenstwo

[2] https://www.skanska.pl/o-skanska/skanska-w-polsce/nasze-wartosci/

^[3] https://for.org.pl/pl/a/877,

[4] https://www.skanska.pl/o-skanska/innowacje-i-technologie/zainspiruj-sie-skanska/

[5]  „Społeczna odpowiedzialność biznesu w polskich realiach. Teoria i praktyka”, Fundacja CentrumCSR.pl

Joanna Komorowska

Specjalista ds. Relacji z Klientami, Koordynator CPBiI ds. CSR

Centrum AMRON