Czy rzeczywiście partnerstwo handlowe?

Maria Dunin-Wąsowicz
Dr nauk politycznych. Specjalizuje się w badaniu politycznych aspektów międzynarodowych stosunków gospodarczych i pieniężnych, integracji światowej, w tym transatlantyckiej oraz europejskiej. Autorka sześciu publikacji książkowych oraz kilkudziesięciu artykułów naukowych w języku polskim i angielskim.

Porozumienie Unii Europejskiej o partnerstwie handlowym z Mercosurem jest jednym z najdłużej negocjowanych w historii międzynarodowej integracji gospodarczej. Rokowania zainicjowano 28 czerwca 1999 r. w Rio de Janeiro. Ich celem było uporządkowanie handlowych i politycznych relacji, które realizowano dzięki umowom dwustronnym. Stanowiły one kontynuację kolonialnego podejścia, zwłaszcza ze strony Hiszpanii i Portugalii, wobec państw Południowej Ameryki na podstawie podpisanej 15 grudnia 1995 r. i obowiązującej od stycznia 1999 r. Międzyregionalnej Umowy Ramowej o Współpracy (Interregional Framework Cooperation Agreement UE-Mercosur (Southern Common Market, SCM)). Pierwsza runda negocjacyjna porozumienia o partnerstwie odbyła się w dniach 6-7 kwietnia 2000 r., lecz zakończyła się fiaskiem. Następny ruch wykonano w 2015 r., ponownie próbowano zainicjować dialog na temat zasad i organizacji współpracy handlowej obu bloków.

Rokowania krok po kroku

Oficjalny start negocjacji nastąpił w czerwcu 2017 r. Stawką dla UE był uprzywilejowany dostęp do rynku 250 mln konsumentów, których popyt na unijne rolnictwo, towary przemysłowe i usługi oraz zyski ze zniesienia ceł szacowano wówczas na ok. 4 mld euro. Zaplanowano szybkie zawarcie porozumienia. Nieprzypadkowo. W tym okresie Unia znajdowała się w kryzysie rolnym spowodowanym m.in. embargiem w odpowiedzi na kolejne sankcje. Te były motywowane działaniami Rosji przeciwko Ukrainie, nadprodukcją na unijnym rynku rolnym, zwłaszcza w sektorze mlecznym oraz strukturalnymi problemami rolnictwa europejskiego. Skutkiem kumulacji niekorzystnych czynników było utracenie przez UE, w 2015 r., pierwszej pozycji w handlu z państwami Mercosur (licząc bez Wenezueli) na rzecz Chin.

Chiński plan inwestycyjny w SCM na lata 2015-2025 wynosił 250 mld USD, podczas gdy unijny program „Global Gateway” (Globalne Otwarcie) zakładał zaangażowanie w Ameryce Południowej na ok. 45 mld euro (ok. 50 mld USD). Rezultatem ostrożnego podejścia unijnego był spadek obrotów handlowych z SCM. W 2017 r. wyniosły one zaledwie 84,9 mld euro i były niższe o ok. 26,7 mld euro w porównaniu z 2011 r.

Cele negocjacyjne UE zakładały uzgodnienie procedur zawierania zamówień publicznych, własności intelektualnej, oznaczeń geograficznych oraz klauzul zrównoważonego rozwoju. Niemniej rolnictwo było zasadniczym tematem tych rokowań. Unijnym negocjatorom chodziło o uzyskanie dogodnych zapisów dotyczących handlu wołowiną, etanolem i soją, stanowiących zasadniczą część eksportu Mercosuru do UE. Celem nadrzędnym było ograniczenie lub zniesienie 91-proc. ceł i innych barier handlowych w wymianie towarów i usług pomiędzy jej krajami członkowskimi. Tworzona strefa wolnego handlu miała stanowić siłą napędową wzrostu gospodarczego ułatwiającą nie tylko handel, ale napływ inwestycji oraz modernizację gospodarek stron.

Przyjęto, że tempo rokowań będzie szybkie. Planu jednak nie zrealizowano. Rozmowy, prowadzone w marcu, lipcu i październiku 2017 r., przyniosły jedynie uzgodnienia w części rozdziałów umowy, nie rozwiązano jednak tak wrażliwych kwestii, jak poziom eksportu wołowiny czy etanolu z UE. Mimo kolejnych spotkań w listopadzie i grudniu 2017 r., negocjacje nie posuwały się do przodu.

Kolejne rundy negocjacji w lutym/marcu, czerwcu i lipcu 2018 r. nie przyniosły kompromisu w takich kwestiach, jak swoboda dostępu do rynków rolnych i przemysłowych, techniczne bariery w handlu samochodami, reguły pochodzenia ...