Bankowość spółdzielcza: O konsolidacji, wskaźnikach i modelach biznesowych

Michał Król

– doktor nauk ekonomicznych w dyscyplinie finanse (specjalność: bankowość). Autor licznych publikacji dotyczących głównie ilościowych oraz jakościowych metod pomiaru ryzyk bankowych. Uczestnik konferencji naukowych z obszaru finansów. Prezes zarządu Mikołowskiego Banku Spółdzielczego w Mikołowie; przewodniczący Komitetu Sterującego ds. Strategii Zrzeszenia BPS na lata ­2018-2026; członek grupy inicjatywnej przy Krajowym Związku Banków Spółdzielczych, której celem jest określenie potencjału rozwojowego bankowości spółdzielczej.

Przede wszystkim należy rozważyć, czy rzeczywiście bankowość spółdzielcza konkuruje z bankami komercyjnymi. Czy przypadkiem właściwszym określeniem tej relacji nie jest funkcja dopełniająca bądź też niszowa, którą pełnią one względem tej, na chwilę obecną, istotnie większej, części rynku finansowego. Takie umiejscowienie banków spółdzielczych z jednej strony ocenia się pozytywnie, jako instytucje komplementarne względem banków komercyjnych. Z drugiej zaś da się udowodnić, że to brak koncepcji lub zła koncepcja biznesowa jest głównym determinantem słabości konkurencyjnej wyrażonej niską efektywnością działania przy nadmiernej ekspozycji na ryzyko. W skrajnych przypadkach takie okoliczności wskazują na rzeczone widmo integracji. Wtedy proces ten stanowi właściwie jedyną drogę do dalszego funkcjonowania niektórych spółdzielni bankowych.

Konsolidacja to nie tylko przejęcia

Generalnie, co być może nie wybrzmiało dostatecznie wyraźnie podczas FLBS, występują przynajmniej trzy rodzaje mechanizmów integracyjnych. Umownie nie ma przeszkód, by przyjąć, podział tego zjawiska na miękką, twardą oraz regulacyjną.

O konsolidacji miękkiej będziemy mówili wtedy, kiedy będzie dochodziło do uwspólniania czynności w ramach pewnej większej grupy banków. Proces ten może obejmować między innymi przenoszenie niektórych wysoko kosztowych czynności backoffice’owych realizowanych dotąd samodzielnie przez poszczególne banki spółdzielcze do banków zrzeszających. Celem takich działań jest nie tylko obniżenie kosztów stałych BS-ów, ale również większe uwolnienie ich potencjału gospodarczego przy jednoczesnym wzroście przychodów banków zrzeszających.

Konsolidację twardą zdefiniować można jako zjawisko łączenia banków w jeden organizm. Fuzje, co do zasady, powinny odbywać się dobrowolnie, oddolnie i z poszanowaniem spółdzielczych wartości. Jeśli jednak kroki takie nie zostaną przeprowadzone w odpowiednim czasie, może dojść do tzw. konsolidacji regulacyjnej. Wtedy to regulator za pomocą dostępnych mu instrumentów może podjąć administracyjną decyzję dotyczącą przejęcia jednego banku przez drugi.

Choć konsolidacja w bankowości spółdzielczej kojarzy się raczej negatywnie, nie jest ona sama w sobie czymś złym i nieznanym w biznesie. Mechanizmy te prowadzą przecież do poprawy efektywności i skuteczności funkcjonowania podmiotów, które takie czynności podejmują. Na dowód tej tezy, w aspekcie banków spółdzielczych, wystarczy wspomnieć kilka oczywistych okoliczności towarzyszącym fuzjom, jak obniżenie kosztów stałych, wykorzystanie korzyści skali oraz transfer pracowników zapleczowych na sferę stricte biznesową.

W dobie integracji sektora spółdzielczego dostrzec można także mankamenty tego procesu. Jeden z nich dotyczy obszaru geograficznego. Skoro specyfika bankowoś...